دانلود مقاله بهره وری

چکیده
درکشورهای درحال توسعه از جمله ایران استفاده هر چه بهتر و مؤثرتر از منابع کشاورزی یعنی،نیروی کار،کودشیمیایی، بذر و آب و سایر امکانات تولید از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

با توجه به ارزآوری محصول زیره در کمک به روند توسعه اقتصادی کشور و اینکه استان خراسان نقش بزرگی در تولید این محصول دارد، افزایش تولید این محصول در این استان از جایگاه خاصی برخوردار است افزایش تولید از طریق افزایش سطح زیر کشت یا افزایش عملکرد امکان پذیر است در خصوص افزایش سطح زیر کشت با محدودیت آب و زمینهای مرغوب و سایر منابع روبرو هستیم و تنها راه باقی مانده این است که از طریقی عملکرد را افزایش دهیم .

نتایج تحقیق حاضر نشان می دهد که نیروی کار ، کود شیمیایی و بذر مصرفی رابطه معنی داری از لحاظ آماری با تولید دارند و زارعین زیره کار ترکیب بهینه عوامل تولید را به کار نبرده و از آنها به طور منطقی و دزست استفاده نمی کنند.

ترکیب بهینه عوامل تولید در یک هکتار شامل 63/16 روز-نفر نیروی کار ، 747/554 کیلوگرم کود شیمیایی و 2 دفعه آبیاری می باشد، لذا جهت صرفه جویی در مصرف نهاده ها و افزایش تولید بایستی مصرف نهاده هایی که در ناحیه سوم بوده و کشش آنها منفی است ،کاهش یابد و مصرف نهاده هایی که در ناحیه اول بوده و کشش آنها مثبت است، افزایش یابد.
درکشورهای درحال توسعه از جمله ایران استفاده هر چه بهتر و مؤثرتر از منابع کشاورزی یعنی،نیروی کار،کودشیمیایی، بذر و آب و سایر امکانات تولید از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

ترکیب بهینه عوامل تولید در یک هکتار شامل 63/16 روز-نفر نیروی کار ، 747/554 کیلوگرم کود شیمیایی و 2 دفعه آبیاری می باشد، لذا جهت صرفه جویی در مصرف نهاده ها و افزایش تولید بایستی مصرف نهاده هایی که در ناحیه سوم بوده و کشش آنها منفی است ،کاهش یابد و مصرف نهاده هایی که در ناحیه اول بوده و کشش آنها مثبت است، افزایش یابد.

واژگان کلیدی: زیره سبز، بهره وری ، بهره وری متوسط، بهره وری نهایی، مقادیر بهینه مقدمه اصولاً توسعه اقتصاد کشور تأثیرپذیر از توسعه بخش کشاورزی و توسعه بخش کشاورزی نیز از طریق تولید محصولات مختلف در سراسر کشور میسر می باشد .

از میان راههای مختلف افزایش تولید محصولات کشاورزی، توسعه عوامل تولید و تغییرات عمده در تکنولوژی موجود می باشد که با محدودیت هایی روبروست و شاید مناسب ترین راه حل جهت برقرار ساختن نرخ رشد لازم در بخش کشاورزی، بهبود بهره وری1عوامل تولید یعنی بدست آوردن تولید بیشتر ازمجموعه ثابتی ازعوامل تولید است(3) امروزه بهره وری فراتر ازیک معیار و شاخص اقتصلدی است بلکه به عنوان یک رویکرد، یک فرهنگ و نگرش نظام گرا و کلی گرا از همه اجزاء مطرح است.

افزایش بهره وری می تواند سهم زیادی در بهبودکیفیت زندگی اجتماعی داشته باشد ازسوی دیگر نیز تغییر در بهره وری آثارسیاست های گذشته دولت را دربخش تولیدی منعکس می کند.

افزایش بهره وری در یک بخش اقتصادی یا واحد تولیدی به مفهوم کاهش هزینه تولید هر واحد محصول و قیمت تمام شده آن بوده در نتیجه توان واحد یا بخش تولیدی را در رقابت با سایر واحدها و بخشهای تولیدی رقیب در بازارجهانی افزایش می دهد.

استان خراسان با خصوصیات خاص اقلیمی و تنوع آب و هوایی، بخشی از مناطق خشک ونیمه خشک را شامل می شود که برای بهره برداری از منابع محدودآب بایستی محصولات زراعی سازگار با شرایط خشک و نیمه خشک را برای آن ترویج کرد و با توجه به دامنه وسیع مصرف داروهای گیاهی درطب سنتی ایران و فراوانی گونه های مختلف این گیاهان کشورما را ازدیرباز مرکز عمده تولید، فرایند، مصرف و صدور تعداد زیادی از گیاهان دارویی قرارداده است که زیره سبز1 از جمله آنها می باشد.

با عنایت به اینکه تلاشهای اقتصادی انسان همواره به کسب حداکثر بازده ازحداقل منابع معطوف بوده است بنابراین گفته می شود بهره وری امری جدید نبوده وقدمتی برابربا تاریخ بشر دارد.شارما و سینگ2(7)، در مقاله ای تحت عنوان بهره وری و کارایی تخصیصی منابع در تولید شیر در هیماچال پرادش با برازش توابع تولید مختلف برای نژادهای مختلف گاو در فصول متفاوت نسبت به محاسبه ارزش بهره وری نهایی اقدام کرده و مسئله تخصیص بهینه منابع را مورد بحث قراردادند.

هانکوک و باور3(12)، در پژوهشی با عنوان بهره وری مخارج تحقیقات و ترویج کشاورزی در آمریکا ضمن استفاده از تابع تولید کاب-داگلاس نسبت به محاسبه بهره وری نهایی نهاده ها اقدام کردند.

وانگ4 (18)، درمقایسه تحلیل بهره وری کشاورزی چین و هند با استفاده از داده های سری زمانی سالهای 83-1960 به محاسبه بهره وری جزئی و بهره وری کل عوامل در دو کشور پرداخته است.

دنی و کاپالبر5(13)، در جهت آزمون الگوهای بلندمدت بهره وری برای بخش های کشاورزی کانادا و آمریکا با بهره گیری از داده های سری زمانی نسبت به محاسبه بهره وری عوامل تولید چای با استفاده از تابع تولید پرداختند و نتیجه گرفتند که بطورکلی بهره وری عوامل تولید پایین بوده بعبارتی چایکاران دارای کارایی پایین می باشند ولی می توانند با افزایش بهره وری نهاده از هدر رفتن آن جلوگیری نموده و از طرف دیگر باعث کاهش هزینه متوسط چای شوند.

فرایس ولد و اینگرام1(14)، منابع تفاوت های بهره وری کشاورزی را در بین 28 کشور SSA (آفریقای نیمه بیابانی) برای سالهای 1985-1973 بررسی کردند این منابع شامل کیفیت زمین، استفاده ازنهاده های مدرن، سرمایه گذاری عمومی درتحقیقات کشاورزی و دسترسی به مواد کالری زای اصلی، رشد صادرات کشاورزی و عدم ثبات صادرات کشاورزی است بر اساس نتایج بدست آمده رشد در میزان استفاده از نهاده های سنتی، منبع حاکم در رشد تولیدات است و نهاده های مدرن در درجه دوم اهمیت قرار دارد.

لیند و ریچ موند2(15)، با استفاده از اطلاعات سالانه دوره 89-1958 تأثیرمیزان سرمایه عمومی در هزینه های تولید بخش خصوصی آمریکا را مورد بررسی قراردادند.

شواهد حاصل از این مطالعه نشان داد، زیرساختهای عمومی نقش مهمی در بهره وری بخش خصوصی آمریکا بازی می کند.

روسی گرنت و اونسون3(16)، رشد بهره وری کل عوامل و منابع رشد بهره وری در هند را مورد بررسی قراردادند برای این منظور آنها از شاخص ترانکویست –تیل4 استفاده کردند.

نتایج نشان دادکه رشد TFP بیانگرحدود تولید محصولات درطی 85-1975 بوده است و منبع رشد بهره وری تحقیقات، ترویج عمومی و تحقیقات خصوصی است .

محرابی وموسی نژاد(11)، به بررسی بهره وری پسته در شهرستان رفسنجان پرداختند اینان نیز با استفاده از روش آنالیز واریانس نقش هر یک از عوامل در ایجاد تفاوب بین میانگین عملکرد مربوط به آن عامل را مورد تجزیه و تحلیل قراردادند و نتیجه گرفتند که از نهاده آب بدلیل کمبود شدید آن درمنطقه کمتر از حد بهینه استفاده شده است کود حیوانی اثر معنی داری برعملکرد تولید ندارد، بافت خاک، سطح تحصیلات کشاورز و میزان مالکیت کل اراضی کشاورز اختلاف معنی داری در عملکرد بوجود نمی آورد.

حیاتی و همکاران(3)، به بررسی عوامل تولید نخود دیم در استان کردستان پرداختند.

اینان نیز جهت تعیین هر یک از عوامل تولید از تابع تولید استفاده نمودند و نتیجه گرفتند که عوامل تولید از قبیل بذر، کود فسفاته و کود ازت ازلحاظ آماری با مقدار تولید رابطه معنی داری ندارند وعوامل تولید نیروی کار، سم و ماشین آلات در تابع تولید به لحاظ آماری معنی دار بوده و زارعین نیز ترکیب بهینه عوامل تولید را استفاده نکرده اند.

دشتی و یزدانی(4)، به تحلیل بهره وری و تخصیص بهینه عوامل تولید در صنعت طیور ایران پرداختند در مجموع با عنایت به بیشتر بودن مقادیر بهره وری دان طیور، بهره وری کل عوامل تولید، بازده نسبت به مقیاس و نیز وضعیت مطلوبتر تخصیص عوامل در واحدهای با ظرفیت پایین تر نتیجه گرفتند که واحدهای مزبور با تخصیص کاراتر منابع از عملکرد یهتری نسبت به واحدهای بزرگتر برخوردارمی باشند.

سلامی و شاهنوشی(6)، به مقایسه بهره وری در بخشهای صنعت و کشاورزی و عوامل مؤثر بر آن پرداختند و نتیجه گرفتند که نسبت بهره وری صنعت به کشاورزی در طول سالهای 1344 تا 1372 کمتر از یک بوده به عبارتی بهره وری عوامل در کشاورزی بیشتر از صنعت بوده است.

نسبت واردات مواد اولیه صنعت به کشاورزی، صادرات کالا و خدمات ، واردات کالا وخدمات وسرمایه گذاری در حمل ونقل تأثیر مثبت و اجرای برنامه اول توسعه بعد از انقلاب اسلامی تأثیر منفی بر روی نسبت بهره وری عوامل تولید در صنعت به کشاورزی داشته است.

موادوروشها برای رسیدن به اهداف مورد نظر در تحقیق، روشهای متفاوتی وجود داشته است که در این بررسی از توابع تولید، با توجه به داده های استخراج شده ازپرسشنامه های تکمیل شده استفاده شده است.

توابع تولید متفاوتی جهت این کار وجود دارد که در این جا فقط دو نوع تابع تولید کاب داگلاس1 ومتعالی2 مورد استفاده قرار گرفتند و به طور خلاصه بیان می گردد.

شکل کلی تابع کاب-داگلاس بدین صورت است: Y= A x1β1x2 β2 x3 β3x4 β4.........xn βn این تابع بوسیله لگاریتم خطی شده و با روشO.L.S (حداقل مربعات معمولی)3 قابل برآورد می باشد.

از جمله ویژگیهای مهم این تابع همگن بوده از درجهاست و همچنین هر یک از ضرایب، کشش جزئی تولید هر نهاده را نشان می دهد.

در ضمن مجموع ضرایب، بازده نسبت به مقیاس را نشان می دهد(6) .

اما شکل کلی تابع متعالی که در حقیقت شکل تغییریافته تابع کاب-داگلاس است بصورت زیر می باشد.

Y= AΠi-1n X1 β1 که در دو تابع فوق Y مقدار تولید، X1تاXn نهاده ها و مقدارآن مثبت می باشد.

A : پارامتر مقیاس بوده و مقدارآن مثبت است(A>0) و مقیاس توزیع(کشش تولید عاملXI ) و علامت حاصلضرب چند جمله در یکدیگر است این تابع دارای شکل غیرخطی است که به سادگی بااستفاده از لگاریتم درپایه e خطی می شود(7).

در این روش، مدل کاب-داگلاس بعنوان مدل مقید و مدل متعالی غیرمقید در نظر گرفته می شود و با استفاده از نسبت F اقدام به تعیین مدل بهتر می گردد که این آزمون به شرح زیر می باشد: .

F=(R2uR-Rr)/M (1-R2uR)/N-K که در آن R2R و R2UR به ترتیب مقادیر R2 بدست آمده از رگرسیونهای مقید و نا مقید است و M,K,N به ترتیب تعداد مشاهدات و تعداد پارامترها در رگرسیون غیرمقید وتعداد متغیرهای اضافه شده در مدل غیرمقید می باشد، در صورت معنی دارشدن F (براساس جدولF و درجات آزادی) مدل غیرمقید را می پذیریم.

برای محاسبه بهره وری روی هریک ا زنهاده ها، روشهای متفاوتی وجود دارد که اغلب متخصصین اقتصاد دو نوع بهره وری نهایی و متوسط را می پذیرند که بهره وری نهایی عبارتست از مقداری که آخرین واحد عامل به ستانده قبل اضافه می کند و بهره وری متوسط عبارتست از میزان ستانده به ازای واحد داده یا بعبارت دیگر هر واحد داده بطورمتوسط چقدر به تولید اضافه میکند.

روشهای زیادی برای اندازه گیری بهره وری وجود دارد که دراینجا فقط به چند نوع آن اشاره می گردد.

1) روشTFP1(بهره وری کل عوامل تولید): بهره وری کل عبارتست از نسبت بین شاخص کل تولیدات و شاخص کل عوامل تولید، صورت عمومی آن از فرمولTFP به صورت زیر است(6و9).

نهاده/ستادهTFP= TFPI : شاخص بهره وری کل واحد تولیدi ام TRI:ارزش دریافتی کل واحد تولیدی I ام Cij :هزینه نهادهj ام درواحدتولیدی I ام Wj :متوسط سهم هزینه نهاده j ام این روش در حقیقت یک نوع بهره وری کل را نشان می دهد و بهره وری هر یک از نهاده ها را بصورت مجزا مشخص نمی کند بنابراین کاربرد زیادی درجهت اندازه گیری بهره وری ندارد(5) 2)روشTAP1(بهره وری متوسط) بهره وری متوسط به میزان ستاده به ازای واحدنهاده اطلاق می شود روش متداول برای اندازه گیری بهره وری متوسط به صورت زیر ارائه شده است.

A=Q Xi دراین فرمولQ ستاده کل و XI مصرف هریک ازنهاده است.

3)روش MP2 (بهره وری نهایی) بهره وری نهایی، عبارتست از مقداری که هر واحد عامل ورودی(داده(به ستاده کل اضافه می نماید بنابراین بهره وری نهایی مشتق اول تابع تولید نسبت به منبع مربوط است(1،2،4).

MPxi=dy/dx و در یک تابع متعالی مقدار بهره وری نهایی از رابطه زیر بدست می آید MPxi=(βi)Y همچنین مقدار مصرف بهینه نهاده ها را می توان از رابطه زیر بدست آورد: Χ= مقدار کشش تولید عوامل نیز به صورت زیر محاسبه می شود: Ё=A+BX که A وB به ترتیب ضرایب نهاده ها در حالت لگاریتمی و خطی می باشد با محاسبه بهره وری نهایی نهاده (MPi) و داشتن ارزش محصول بدست آمده(py) می توان ارزش بهره وری نهایی هرنهاده را محاسبه کرد VMPxi= Mpi*Py اگرارزش بهره وری نهایی یک نهاده برابرقیمت آن باشد دراین حالت مقدارمصرف نهاده مورد نظر(با فرض بازاررقابتی) درحد اپتیمم خواهد بود یعنی: VMPxi=Pxi VMPxi/Pxi=1 بعبارت دیگر ارزش بهره وری نهایی یک نهاده برابر قیمت آن باشد، در این حالت انتظار بر این است