مقدمه
سپاس وثنا، لایق خدایی است که پروردگار جهانیان است و درود و سلام بر سرور و خاتم رسولان .
حضرت محمد(ص) و بر تمام آل بیت و یاران او باد و همچنین بر تمام کسانیکه به نیکی از ایشان یاد می کنند و تا روز قیامت از ایشان پیروی می کنند و
زندگی مبارک حضرت محمد(ص) در توحید و جهاد خلاصه می شود .
جهادشان برای رساندن دعوت (اسلام) به تمامی مردم بود تا کلمه الله در زمین مرتبه بلند خودش را داشته باشد و راه رسول الله برای ساختن انسان مسلمان همان یکتا پرستی برای جها و جهاد برای یکتاپرستی بود و با یکتاپرستی انسجام فکری را برای نخستین بار بین مسلمین در تاریخ بوجود آورد و رسول الله در خلال فقط ده سال از عمر پربرکت خویش ارتش خود را پایگذاری و استوار کرد ،ارتشی که پرچم اسلام و مسلمین بعد از ایشان را بسوی غرب و شرق به دوش کشید .
گفتاری عمومی درباره جهاد و مشروعیت آن :
براستی سخن درباره جهاد همیشه مهمترین تکیه گاهی است که جنگ پیشگان فکری در آمیختن حق وباطل و در تلاش شکافتن حدود در اطراف قطعه این دین پاک ، بر آن تکیه می زند جهاد را با آشوب و شرارت ملوث می کنند .
به خاطر شک آوردن در این و زشت داشتن آن و هرگز تعجب مکن از انگیزه های محصور داشتن همت شان در زشت نمودن جهاد بخصوص وقتی بدان که خطرناکترین ارکان اسلان از نظر دشمنانش که آنها را بیم می دهد و می ترساند فقط جهاد است پس آنها درک کرده اند که این رکن هرگز در نفوس مسلمانان بیدار شود و در هر عصری از زمان دارای اثر در حیاتشان گردد هرگز هیچ نیرویی هر چند مردم باشد نمی تواند در روی دفاع اسلامی بایستد
به خاطر شک آوردن در این و زشت داشتن آن و هرگز تعجب مکن از انگیزه های محصور داشتن همت شان در زشت نمودن جهاد بخصوص وقتی بدان که خطرناکترین ارکان اسلان از نظر دشمنانش که آنها را بیم می دهد و می ترساند فقط جهاد است پس آنها درک کرده اند که این رکن هرگز در نفوس مسلمانان بیدار شود و در هر عصری از زمان دارای اثر در حیاتشان گردد هرگز هیچ نیرویی هر چند مردم باشد نمی تواند در روی دفاع اسلامی بایستد .
و بخاطر آن در قیام نمودن آنها به هر عمل شک آوردنده شایسته است یا سست کردن رکن جهاد آغاز شود ، برای بازداشتن گسترش اسلامی ، از این تقطه بخصوص ، در این گفتار ابتدا معنای جهاد و فائده اش را در اسلام و مراحل که در آن وارد می شود روشن خواهیم کرد سپس مرحله ای را که در آن استقرار یافته است سپس مطالعاتی را که در مفروضش داخل شده و تقسیمات تکلیف آوری که بر آن حمل شده است از چیزهائی که بطور قطع هیچ دلیلی بر آن ندارند .
اما معنای جهاد : بکار بردن رنج و تلاش است در راه اعلاء کلمه الله و بر پاداشتن جامعه اسلامی و بکار بردن تلاش و کوشش به حرب و قتال نوعی است از انواع جهاد و اما فائده جهاد ، پس آن بر پا داشتن جامعه اسلامی و تشکیل دولت صحیح اسلامی است .
و اما مراحلی که بر آن گذشته است .
پس جهاد صدر اسلام چنانکه دانستیم .
بر دعوت سالم بدون حرب مقصود بود همراه با پایداری محکم در راه اسلام در برابر محنتها و شدائد سپس در کنار آن – همراه با آغاز هجرت – جنگ دفاعی شرعیت یافت یعنی رد ، هر نیروئی مانند آن .
پس از آن قتال هر کسی که دشواریی را در راه بر پا داشتن جامعه اسلامی قرار دهد ، شریعت دهد ، بنا بر اینکه از ملاحده و بت پرستان و مشرکین جز اسلام را قبول نکند بدلیل اینکه در بین جامعه صحیح اسلامی و الحاد و انکار یا بت پرستی ای که آنها بر آن می باشند ،امکان انسجام و پیوند نیست .
ما اهل کتاب پس کافی است تسلیم جامعه اسلامی شوند و در پرتو حکومتش باشند بنا بر اینکه حزیه (مالیات) را به حکومت بپردازند و به جای زکاتی که مسلمانان می پردازند و در این مرحله اخیر جهاد در اسلام استقرار یافت .
و این وظیفه واجل مسلمانان است هر گاه نیرو و سلام لازم نزد آنها باشد و درباره این مرحله خداوند بزرگ می گوید : ( قاتلو الذین یلونکم من الکفار و لیجدوا فیکم غلظه و اعلموا ان الله مع المتقین) (التوبه :123) یعنی با کافرانی که به شما نزدیکترند پیکار کنید ، ( دشمن دورتر شما را از دشمنان نزدیم غافل نکند) و آنها باید در شما شدت وخشونت احساس کنند و بدانید خداوند با پرهیزکاران است .
و نیز درباره آن پیغمبر خدا (ص) می گوید : ( امرت ان اقاتل الناس حتی یقولوا لا اله الا الله فمن قال لا اله الا الله عصم منی ماله و نفسه الا بحقه و حسابه علی الله ) یعنی به من امر شده است که با مردن قتال نمایم تا اینکه می گویند معبودی نیست جز خداوند پس هر کس گفت لا اله الله مال و نفسش از طرف من محفوظ است جز در مورد حق مال و حسابش با خداوند است .
و از اینجا میدانی که معنائی برای تقسیم جهاد در راه خدا به جنگ دفاعی و جنگ هجوم ینیست زیرا مبنای جهاد نه با لذات دفاعی است و نه با لذات هجومی است .
و مبنای آن فقط نیاز و حاجت بر پا داشتن جامعه اسلامی است به تمام نظم ومبادی اسلام که می خواهد و پس از آن اعتباری به هجومی یا دفاعی بودنش نیست اما قتال دفاعی که در شرع است .
مانند دفاع مسلمانان از مال و ناموس و زمین و زندگیش .
آن نوع دیگر از قتال است ارتباطی با جهادی که در اصطلاح فقه اسلامی است ندارد و آن شرع به قتال صائل نامیده می شود و فقهاء یک باب مستقل را در کتابهای فقهی بر آن قرار داده اند و چه بسا محققین آن رابا جهادی که در آن سخن می گوئیم مخلوط کرده اند .
این خلاصه معنای جهاد و فائده و عنایت آن است در شریعت اسلامی .
بعد از آنکه اسلام در مدینه استقرار یافت .
پیامبر تصمیم گرفت تا آن را در نقاط دیگر عربستان گسترش داده و در موقع مقتضی آخرین پایگاه کفر یعنی مکه را به تصرف خویش در آورد و از طرف دیگر کافران مکه .
مسلمانان را در مدینه محاصره اقتصادی نموده و از عبور کاروانهای تجاری به آن شهر مخالفت به عمل آوردند .
به همین علت پیامبر مصمم شد تا مقابله به مثل نموده و در صورت لزوم با شمشیر پاسخ آنها را بدهد .
پیامبر اسلام در دوران اقامت و تبلیغ در مکه ، در عمل تنها یک پیشوای الهی بود و فعالیتهای او در هدایت و ارشاد مردم و مبارزه فکری و اعتقادی با مشرکان و بت پرستان محدود می شد .
اما پس از استقرار در یثرب ، علاوه بر ابلاغ رسالت دینی و رهبری مذهبی ، باید رهبری سیاسی مسلمانان را نیز بر عهده می گرفت .
زیرا در مدینه وضع جدیدی پیش آمده بود و او گامهای نخست را در جهت پی ریزی یک جامعه نوین بر اساس تعلیمات اسلام بر می داشت .
از این رو خطرها و مشلات احتمالی را پیش بینی کرده ،به صورت یک رهبر سیاسی آگاه ،شایسته و دورنگر ، چاره اندیشی می کرد ..
چنان که از طرف خداوند اجازه نهاد و دفاع صادر شد و به دنبال آن پیامبر (ص) تصمیم به تشکیل یک نیروی دفاعی گرفت .
تشکیل این نیرو از این نظر اهمیت داشت که احتمال می رفت مشرکان مکه ( که پس از هجرت ، دستشان از آزار و شکنجه مسلمانان کوتاه شده بود ) این بار دست به حمله نظامی به مرکز اسلام(مدینه) بزنند ؛ از این رو پیامبر برای مقابله با چنین احتمالاتی ، از اواخر سال اول هجرت ، هسته اولیه ارتش اسلامی را پی ریزی کرد .
اسریه ها و غزوه های بسیاری در طول حیات پیامبر (ص) انجانم شد ابتدا به بررسی چند غزوه مهم بعد مختصر می پردازیم : در ابتدا غزوه را تعریف می کنیم : غزوه به جنگهایی که خود پیامبر فرماندهی سپاه را بر عهده داشتند می گویند .
غزوه بدر : این جنگ به دنبال مانورهای نظامی پیامبر و تهدید خط بازرگانی قریش به شام رخ داد و نخستین جنگ کامل میان مسلمانان و مشرکان بود .
پیامبر اسلام در ماه جمالی الاخر کاروان قریش را به (سرپرستی ابوسفیان) که عازم شام بود تا سرزمین (ذات العشره) تعقیب کرد ، اما به آن دست نیافت .
از این رو با اعزام ماموران اطلاعاتی به منطقه شام ، از بازگشت کاروان آگاه شد .
کاروان از نظر حجم وارزش چمشگیر بود .
خط پر طبیعی کاروان از منطقه بدر بود .
پیامبر اسلام برای ضبط کاروان با 313 تن و با کم ترین امکانات به سوی بدر حرکت کرد .
ابوسفیان در بازگشت از شام از تصمیم پیامبر آگاه شد و از یک سو با اعزام پیک تندرو به مکه از قریش استمداد کرد و از سوی دیگر مسیر کاروان را به سمت راست (به طرف ساحل دریای سرخ) متحرف کرد و کاروان را به سرعت ازمنطقه خطر دور ساخت به درخواست ابوسفیان نه صد و پنجاه جنجگو از مکه برای نجات کاروان به سمت مدینه حرکت کرد .
با آنکه مشرکان در راه از نجات کاروان آگاه شدند اما لجاجت ابوجهل آنان را به درگیری کشاند هنوز مسلمانان در جستجوی کاروان بودند که پیامبر (ص) از نزدیک شدن سپاه قریش به منطقه بدر آگاه شد .
تصمیم گیری دشوار بود .
زیرا مسلمانان با آن نیروی اندک برای ضبط کاروان حرکت کرده بودند نه برای جنگ با سپاهی که تعداد سربازانش سه برابر آنها بود اگر (برفرض) می خواستند عقب نشینی کنند آثار تبلیغاتی و روانی مانورهای نظامی از بین می رفت و ممکن بود دشمن آنان را تعقیب کرده به مدینه حمله کند .
پس از تشکیل شورای نظامی و نظرخئاهی پیامبر از مسلمانان (به ویژه انصار) و سخنان پرشور مقداد ( از مهاجران) و سعدبن غباده (از انصار) تصمیم به نبرد با دشمن گرفته شد بامداد روز هفده رمضان جنگ آغاز شد .
ابتدا حمزه ، عبیده و علی (ع) در جنگ تن به تن با شیبه و عتبه و ولیدبن عتبه ، هماوردان خود را به قتل رساندند .
و این ضربت سختی به روحیه سران قریش بود .
آگاه جنگ عمومی در گرفت .
ارتش اسلام به سرعت پیروز شد ،به طوری که هنگام ظهر جنگ با شکست و عقب نشینی دشمن به پایان رسید از مشرکان 70 نفر کشته و 70 نفر اسیر شدند واز مسلمانان 14 نفر به شهادت رسیدند .
با موافقت پیامبر اسلام اسیران با پرداخات سربها آزاد شدند و‌آنان که پول نداشتند اما باسواد بودند به دستور رسول خدا باید ده نفر از جوانان انصار را خواندن و نوشتن می آموختند تا آزاد شوند .
و بقیه اسیران با منت پیامبر آزاد شدند .
غزوه احد : همانطور که خواندیم بعد از شکست کفار قریش در جنگ بدر و کشته شدن شماری از بزرگان آن ،مکیان مصمم شدند تا انتقام خویش را از مسلمانان گرفته و برای همیشه آنها را از میان بردارند.
ابوسفیان رئیس طایفه قریش در ماه شوال سال سوم هجری سه هزار تن از سربازارن خود را آماده نبرد نمودو فرماندهی آنها را بر عهده خالد بن ولید نهاد .
خالد یکی از شجاعترین سربازارن عرب بود که پس از مسلمان شدن سپاه روم را شکست داد و مناطق شام و سوریه را به تصرف خویش در آورد .
بعدها پیامبر به او لقب سیف الله داد و به همین علت پس از آنکه پیامبر از آمدن کفار با اطلاع گردید و تصمیم گرفت تا در مدینه بماند و از خود دفاع کند ولی گروهی از انصار و مهاجرین با نظریه او مخالفت نمودند ، حتی عبدالله ابن ابی رهبر طایفه خزرج با نظریه پیامبر موافق بود ، اما سرانجام موافقان جنگ توانستند پیامبر و دیگران را راضی نموده و آماده نبرد نمایند .پیامبر که موافقان جنگ را در اکثریت می دید ناگزیر آماده خروج از مدینه شد .
پیامبر و همراهانش به بلندی های احد رسیدند ، به فرمان پیامبر مسلمانان در پناه احد قرار گرفتند و به دستور او پنجاه تیر انداز مسلمان در شکاف کوه پنهان شدند تا کافران قریش از عقب آنها را مورد تهاجم قرار ندهند .
سرانجام جنگ بین طرفین آغاز گردید ،پهلوانان سپاه اسلام از جمله حمزه و علی (ع) بی مها با به سپاه قریش حمله نمودند و به