در این قسمت با یک کاربرد وسیع شیوه از معاملات تجاری بیشتر آشنا می شویم.
بی شک معاملات تجاری در سطح بین المللی و داخلی مستلزم رد و بدل شدن سریع و مطلوب مبادلات پولی و بانکی می باشد.
امروزه در تجارب جهانی استفاده از شبکه های الکترونیکی برای انجام دادن این تبادلات رواج فراوان دارد از مؤثرترین و فراگیرترین این شبکه ها، شبکه سوییفت (SWIFT) می باشند.
سوییفت (SWIFT) مخفف عبارت زیر (Society for Financial Telecommunication Worldwide Interbank) است.
این شبکه تبادلات بانکی را تحت نظام EC انجام درآورده و دارای ویژگیها و محاسن گوناگونی می باشد.
استفاده از شبکه سوییفت (SWIFT) در مؤسسات بانکی و مالی در اکثر کشورهای جهان رواج گسترده ای دارد.
در ادامه این قسمت به شرح مبسوطی از اجزای مختلف سوییفت (SWIFT) می پردازیم.
پ-2-2 تاریخچه
بعد از پایان جنگ جهانی دوم، برای جارت، اقتصاد جهان سرفصل جدیدی گشوده شد.
کشورها بعد از جنگ برای بازسازی خسارت های جنگ تلاش جدی را آغاز نموده و چرخ تولید و تجارت با سرعت زیادی به حرکت درآمد.
به تناسب افزایش داد و سندهای تجاری، حجم پرداختهای پولی و مبادلات مالی این کشورها سیر صعودی پیدا کرد.
در اوایل دهه 60 میلادی حدود 60 بانک بزرگ از کشورهای اروپاییی و آمریکایی که سهم بیشتری از تجارت جهانی را دارا بودند، تصمیم گرفتند برای کاهش هزینه های داد و ستدهای مالی و رد و بدل کردن اطلاعات بانک چاره اندیشی کرده و مبادلات بین بانکی را به نحوی در سایه پیامهای الکترونیکی استاندارد، مکانیزه کنند.
لذا در دسامبر سال 1967 هفت بانک برجسته کشورهای آمریکا، انگلستان، فرانسه، سوئیس، اتریش، هلند و دانمارک تحقیقات را در این زمینه آغاز نموده و نتیجه تحقیقات خود را در ماه می سال 1972 انتشار دادند که با پذیرفته شدن این نتایج در ماه می سال 1973 مؤسسه سوییفت (SWIFT) با عضویت 239 بانک از 15 کشور جهان در بروکسل تاسیس گردید.
شایان ذکر است هزینه های مطالعات مذکور توسط 73 بانک اروپایی و آمریکایی در سال 1971 تقبل گردیده بود.
پس از پایان مراحل قانونی تأسیس، خرید تجهیزات، نصب و راه اندازی شبکه سوییفت در ماه می سال 1977 رسماً شروع بکار کرد.
در این مرحله تعداد اعضای شبکه 518 بانک از 230 کشور بوده و امروزه این شبکه با عضویت 6000 بانک و مؤسسه مالی از 163 کشور جهان در حال فعالیت است و روزانه حدود 5/3 میلیون پیام از طریق این شبکه فرستاده می شود.
مرکز اصلی شبکه سوییفت در کشور بلژیک بوده و کشورهای آمریکا، هلند، انگلیس و هنگ کنگ بعنوان پشتیبانی اعضا فعالیت دارند.
پ-2-2-1 مصرف کننده های سوییفت
مشتری های شبکه سوییفت را از نظر نوع استفاده می توان به دو گروه تقسیم کرد:
اول: اعضای تمام وقت و دائم
دوم: مصرف کننده های محدود (مانند معامله گرها و واسطه ها)
گروه اول خود به دو بخش 1-اعضاء اصلی 2-اعضاء فرعی تقسیم می گردد.
اعضاء اصلی را همان سهام داران شرکت تشکیل می دهند و اعضاء فرعی شامل شاخه ها و بخشهای خارجی و شرکت های فرعی شامل شاخه ها و بخشهای خارجی و شرکت های فرعی هستند که اکثراً به اعضای اصلی تعلق دارند.
پ-2-2-2 چگونگی عضویت اعضاء در هیأت مدیره
بانکها و مؤسسات مالی با داشتن حداقل 5/1% از سهام (میزان سهام هر عضو با توجه به پیامهای ارسالی آن عضو می شود) می توانند یک نماینده در هیأت مدیره داشته باشند.
همچنین اگر هر عضو بیش از 6% از سهام را داشته باشد می تواند حداکثر دارای دو نماینده در هیأت مدیره باشد.
اعضایی که کمتر از
5/1% از سهام را دارند می توانند بطور مشترک با دیگر اعضاء نماینده به هیأت مدیره معرفی نمایند.
پ-2-3 عملکرد شبکه سوییفت
پ-2-3-1 اجزای شبکه سوییفت
شبکه سوییفت از سه جزء اصلی که عملیات اصلی نقل و انتقال داده ها را انجام می دهند، تشکیل شده که در زیر معرفی می گردند:
1-(Operation Centers) OPC
2-(سوییفت (SWIFT) Access Point) SAP
3-مصرف کننده
پ-2-3-2 شماره گذاری برای ورودی و خروجی داده ها
در شبکه سوییفت توالی داده ها (اعم از ورودی و خروجی) مورد کنترل قرار گرفته و اطمینان سیستم را بالا می برد.
این عملیات بصورت زیر انجام می گیرد:
1-توالی ورودیها
ابتدا ورودیها بوسیله بانک ارسال کننده شماره گذاری می شود بعد از انتقال به سوییفت در OPC چک شده و ارسال گردد.
اگر وقفه و عدم تعادلی بین توالی شماره ها بوجود آید سیستم آنرا گزارش می کند.
2-توالی خروجی ها
ابتدا شماره پیام بوسیله OPC تعیین می شود سپس بانک گیرنده آنرا کنترل می کند.
اگر وقفه ای در توالی ها مشاهده شود بانک گیرنده می تواند تقاضای یک کپی از پیامهای مفقود شده را بکند.
پ-2-3-3 چگونگی تأیید یک پیام توسط سوییفت
وقتی که پیامهای ورودی بوسیله بانک به سوییفت ارسال می شود، سوییفت ابتدا آن را از لحاظ استاندارد بودن کنترل کرده و سپس یک کپی از ان پیام تهیه و اگر درستی پیام تأئید شدن وصول آن را بوسیله یک پیغام تأیید کننده به بانک ارسال کنند اعلام می نماید.
پ-2-3-4 ساختار عمومی پیامها
پیامها در بخش Header برحسب نوع و کاربرد به موارد زیر تقسیم می گردند:
پ-پیامهای مستقیم
2-چک ها
3-حواله های مؤسسات مالی
4-مبادلات و تبدیلات ارزی
5-بروات
6-اعتبارات اسنادی
7-تراول چکها
8-حواله های بدهکار، بستانکار
9-صورتحسابهای بانکی
10-معاملات سهام بین بانکها
11-پیامهای ویژه
پ-2-3-4-2 Trailer در ساختار پیامها
یانک ارسال کننده پیامها می باید استانداردهای سوییفت را در عملیات تبادلات بین بانکی رعایت نماید.
برای کنترل پیامهای ارسال شده، سوییفت یک سیستم تأیید کننده پیامها دارد که پیامها را بر اساس مشخصه های سوییفت، می آزماید.
این عمل تطابق بطور اتوماتیک انجام می شود.
پس از کنترلؤ به بخش trailer اضافه و بهمراه پیام منتقل می گردد.
در بانک گیرنده مشخصه هیا مذکور بازبینی شده و بعد از تطابق، از ارسال صحیح متن اطمینان حاصل می گردد تا از وجود ایرادهای احتمالی در سیستم مطلع گشت.
علت این نقایص را می توان در ناکارا عمل کردن سیستم و خطاهای ناآشکار ارتباطی جستجو نمود.
یانک ارسال کننده پیامها می باید استانداردهای سوییفت را در عملیات تبادلات بین بانکی رعایت نماید.
علت این نقایص را می توان در ناکارا عمل کردن سیستم و خطاهای ناآشکار ارتباطی جستجو نمود.
پ-2-3-5 کدگذاری بانکها در بشکه سوییفت برای سهولت در ارتباطات، نشانی بانکها در شبکه کدبندی شده اند و بدین وسیله استفاده کننده ها می توانند از طریق سوییفت پیامهای خود را به بانکهای مختلف در هر کشوری ارسال کنند.
این کدها به چهار صورت می باشند: 1-کد بانک 2-کد کشور 3-کد منطقه 4- کد شعبه پ-2-4 مسئولیت و امنیت پیامها در شبکه سوییفت مسئولیت پیاما از لحاظ تهیه، ارسال و دریافت، پی گیری بر عهده دو مرکز عمده یعنی: سرویس دهنده (شبکه سوییفت) 2-مصربف کننده ها (بانکها) می باشد و هر بخش بر حوزه تحت اختیار خود نظارت می کند.
بعنوان مثال بانکها (فرستنده و گیرنده) بر ارتباطشان با SAP نظارت کرده و شبکه سوییفت نیز بر SAP، OPC و ارتباطات بین المللی کنترل دارد.
همچنین اگر پیامی مفقود شود سوییفت پی گیری لازم را انجام می دهد.
پ-2-4-1 برخی مسئولیت های ارسال کننده پیامها در موارد زیر ارسال کننده پیالمها میئول می باشد: 1-ارسال شدن تأییدیه از سوی سوییفت (بخش 2-3) 2-وقتی پیام ارسال شده، در فهرست پیامهای دریافت نشده ظاهر می گردد در صورتیکه تأییدیه پیام از سوی سوییفت ارسال شده باشد.
3-وقتی فرستنده پیام در برابر عدم دسترسی به یک استفاده کننده یا SAP و یا OPC و ارسال پیام خطا از سوی سوییفت، عکس اعمل سریع نشان ندهد.
4-زمانیکه پیان ارسال شده شامل نشانی غیرموجود و یا اشتباه یک مقصد در بخش Header یا Text خود باشد.
پ-2-4-2 برخی مسئوایت های دریافت کننده پیامها 1-عدم واکنش به موقع در برابر پیامهای سیستم 2-عدم برقراری جریان عملیات بانکی بطورمطلوب پ-2-5 تأمین هزینه ها در سیستم سوییفت هزینه ها در سوییفت به سه طریق تأمین می گردد: 1-حق عویت 2-پرداخت ماهانه 3-پرداخت سالیانه توضیح اینکه حق عضویت برای موارد زیر درنظر گرفته شده و توسط دو گروه از اعضاء اصلی و اعضاء فرعی پرداخت می گردد: الف) برای اعضای اصلی ب) برای اعضای فرعی 1-عضویت اولیه 1-حق عضویت برای مقصد اولیه 2-سهام توضیح اینکه اعضاء اصلی و فرعی در بخش 2-2-1 شرح داده است.
پ-2-6 برخی دیگر از هزینه های شبکه سوییفت عبارتند از: 1-سخت افزار و نرم افزار ترمینالها 2-هزینه شبکه ها بین بانک و سوییفت (تجهیزات ارتباطی + SAP) 3-ادارات موجود در مناطق – تعرفه اجاره نامه های بانکی بطور خلاصه می توان اینگونه بیان کرد که بنا بر ساختار اشتراکی سوییفت، این مؤسسه بصورت تعاونی ادارا شده و از طریق دریافت حق عضویتها و هزینه ارسال پیامها هزینه های آن تأمین می گردد و در ضمن اعضاء در سود سهام سهیم هستند.
ب-2-7 برخی دیگر از سرویسهای سوییفت بصورت زیر قابل ذکر می باشند: 1-آموزش پایه ای رایانه 2-همایشهایی برای گروههای مصرف کننده 3-گروههای کاری 4-سمینارهای بین المللی بانک توسط سوییفت 5-خدمات ویژه مانند EDI (Electronic Data Interchange) پ-2-8 مزایای سوییفت در بخشهای گذشته معرفی اجمالی از ساختار شبکه سوییفت انجام گرفت بدین ترتیب مزایای این شبکه ارتباطات الکترونیکی را می توان بصورت زیر بیان کرد: 1-دسترسی مستقیم و مناسبق به طرفهای تجاری و زنجیره جهانی مشتریان 2-فرمت های استاندارد پیامها 3-کاهش هزینه های عملیات 4-اجرای سریع و فوری معاملات 5-صورتحسابهای روزانه 6-بهبود بهره وری 7-افزایش مدیریت بر کاریایی سرمایه 8-کاهش ریسک ناشی از خطاها 9-امنیت 10-دسترسی دائمی به شبکه بانک الکترونیکی چیست؟
بانک الکترونیکی نوع خاصی از بانک است که جهت ارائه سرویس به مشتریان از یک محیط الکترونیکی (مانند اینترنت) استفاده می کند.
در واقع بانک الکترونیکی یک نوع سرویس الکترونیکی (e-service) است.
در این نوع بانک تمامی عملیات بانکی اعم از دریافت یا واریز کردن پول، تأیید امضا، ملاحظه موجودی و دیگر عملیات بانکی به صورت الکترونیکی انجام می شود.
انجام تمامی این عملیات با سطوح امنیتی مناسب محافظت می شود.
مهمترین نوع بانکداری الکترونیکی، بانکداری اینترنتی (Intenet Banking) است که گاه این دو با هم مترادف فرض می شوند و در این مقاله نیز تمرکز اصلی ما برروی بانکداری اینترنتی است.
مدل های بانکداری اینترنتی دو مدل رایج برای بانکداری الکرونیکی وجود دارد که عبارتند از بانک های الکترونیکی (e-banks) و شعبات الکترونیکی (e-branches).
یک بانک الکترونیکی در واقع موسسه ای است که فقط روی اینترنت موجود است و دارای هی گونه شعبه فیزیکی نیست.
این چهارچوب کاری باعث می شود که بتوانیم بانکی داشته باشیم که نیازی به امور کاغذی ندارد، محدود به مناطق جغرافیایی خاصی نیست و هیچگاه درِ آن به روی کاربران بسته نشده و می تواند بیست و چهار ساعته به مشتریان سرویس دهد.
مدل شعبه های الکترونیکی (b-branches) به این صورت است که بانک های معمولی و مرسوم، خدمات بانک الکترونیکی را به کاربران خود ارائه دهند.
علت وجود این مدل آن است که تمامی کاربران اینترنت و مشتریان بانک ها از خدمات بانک های الکترونیکی استفاده نمی کنند، لذا وجود بانک های قدیمی هنوز تا مدتی لازم به نظر می رسد.
تحلیل گران معتقدند که جهت مهاجرت به بانک های الکترونیکی باید بانک های معمولی با ارائه خدمات بانکی این فرصت را به مشتریان خود بدهند تا این نوع نوین از بانکداری را آزمایش نموده و کم کم جذب آن شوند.
به علت فشاری که بانک های الکترونیکی به بانک های عادی واریز می سازند، بانک های عادی اقدام به ایجاد بانک های تینترنتی کمکی برای خود نموده اند.
آنها بنابردلایلی وادار به این کار شده اند.
اول اینکه جداسازی باتنک های الکترونیکی از ساختار بانک هیا مرسوم، حرکت کند و آهسته آن ساختار را با یک نمونه کاراتر تعویض می کند.
ثانیاً این سیستم کاری به علت نبود کاغذبازی های رایج آزادی عمل بیشتری را برای آن واحد فراهم خواهد ساخت.
ایجاد واحدهای بانکی اینترنتی مستقل با توصیه های افراد در برپاسازی اعمال تجاری بر روی اینترنت نیز هم سویی دارد.
پیشرفت این کار نیازمند این است که به بخش بانک الکترونیکی استقلال داده شود و مدیریت آن نیز از مدیریت ام رتجاری مرسوم جدا باشد.
سوم اینکه این روش اجازه می دهد که تا تیم بتواند بانکداری الکترونیکی را با تشکیل گروه های کاری خلاق از افراد همان خط تجاری مدیریت کند.
قابلیت های بانک الکترونیکی مؤسسه های مالی چند سالی است که قابلیت های الکترونیکی را فراهم کرده اند که از آنها می توان به تلفن بانک معمولی، پایانه های ATM و سیستم های خودکار در سازمان های تبادل چک اشاره کرد.
با این حال پیشرفت تکنولوژی مهارت کاربران را افزایش داده به همین نسبت تجارت در سطوح کلان و خردت نیز پیشرفته تر شده اند.
برای مثال با وجود سیستم های تلفنی پیشرفته و برنامه های اینترنتی دسترسی ها بسیار ساده تر شده اند.
به این صورت می توان سرویس ها و محصولات مرسوم را از طریق کانال های توزیع (Delivery Channel) ارائه داد و حتی تمام سرویس ها و محصولات را با تکنولوژی جدید توسعه داد.
برای مثال علاوه بر عملیات محاسبه سود پول و واریز و برداشت پول، این بانک می تواند از برنامه های پرداخت صورتحساب و