دانلود تحقیق سنبل الطیب

مشخصات عمومی گیاه
گیاهی است علیفی، پایا تا ارتفاع 5/1 و گاهی 2 متر رشد می‌کند.

ریزوم گیاه 2 سانتیمتر ضخامت دارد و چندین ریشه به ضخامت 2-3 میلیمتر به طول 15-10 سانتیمتر از ریزوم منشاء می‌گیرند.

ساقه که در سال دوم یا سوم ظاهر می‌گردد، قوی، استوانه‌ای، دارای شیار عمیق و توخالی می‌باشد.

برگ‌های آن متقابل و به برگچه‌های زیادی تقسیم می‌شود.

هر برگ 11-7 و گاهی بیشتر برگچه دارد.

برگچه‌ها بیضی، نوک تیز با قاعده پهن دندانه‌دار و فاقد گوشواره هستند.

گل‌های این گیاه سفید رنگ یا صورتی بوده و بوی مطبوع‌ دارند.

در اواخر خرداد تا اوایل مرداد نیز به صورت گل‌آذین دیهیم سه شاخه با ظاهر چتر مانند بر روی ساقه ظاهر می‌شوند.

جام گل لوله‌ای، متورم و منتهی به پهنکی منقسم به پنج لوب نامساوی است.

داخل آن سه پرچم و یک مادگی مرکب از تخمدان سه برچه‌ای دیده می‌شود که دو تای آنها به تدریج تحلیل می‌رود و فقط سومی باقی می‌ماند.

در انتها به میوه‌ای فندقه و منتهی به یک دسته تار تبدیل می‌گردد.

رنگ میوه‌ قهوه‌ای روشن است و قسمت بالایی آن دارای تاجی از کاسه گل (پاپوس) به تعداد 15-10 عدد می‌باشد که در پراکندگی بذرهای سبک این گیاه نقش مهمی دارد.

از نظر سطح کروموزومی دیپلوئیدی 14=n2 تتراپلوئیدی 28=n2 و اکتاپلوئیدی 56=n2 در گیاهان این جنس دیده شده است.

پراکنش
سنبل الطیب به حالت خودرو در جنگل‌های کم درخت، کنار رودخانه‌ها و نهرها، مکان‌های باتلاقی و در مراتع می‌روید.

پراکندگی آن در مناطق کوهستانی به نحوی است که به طول معمول از ارتفاع 1000 متری دامنه‌ها بالاتر نمی‌روند، به طوری که به ندرت ممکن است در ارتفاعات 2000 متری بدان برخورد شود.

گیاهان این جنس در ایران، افغانستان، کشمیر، آسیای مرکز و قفقاز پراکندگی دارند.

با این حال در امریکای مرکزی و جنوبی نیز نمونه‌هایی از این جنس گزارش شده است.

در ایران 6 گونه مختلف از این جنس وجود دارد که در نواحی مختلف رشته کوه‌های البرز و نواحی شمالی و شمال غربی مانند میشو داغ یافن می‌گردد.

قسمت مورد استفاده
از ریشه سنبل الطیب در فارماکوپه اروپا به عنوان دارو یاد شده است.

به ریشه و ریزوم‌های خشک شده سنبل الطیب داروی Valerian radix گفته می‌شود.

ریشه و ریزوم این گیاه را که از ریشه‌های افشان فراوان پوشیده شده است، در سال دوم رویش از خاک خارج کرده و پس از تمیز کردن به سرعت می‌شویند.

سپس در حداکثر دمای 40 درجه سانتیگراد خشک می‌کنند و در بازار، ریزوم را به صورت قطعاتی به طول 5-2 و به قطر 5/1-1 سانتیمتر به فروش می‌رسانند.

رنگ ریشه سنبل الطیب پس از خشک شدن قهوه‌ای تیره می‌شود و دارای بو و عط نافذی است، به طوری که این عطر حتی از فاصله دور گربه‌ها را به هیجان می‌آورد.

از این رو به این گیاه علف گربه هم گفته می‌شود.

خواص درمانی
سنبل الطیب از نظر طبیعت گرم و خشک است و برای درمان ضعف اعصاب، خستگی شدید، اضطراب، بی‌خوابی، انقباض عضلانی، تحربک‌پذیری اعصاب مغز، درد عصبی معده و بی‌اشتهایی کودکان استفاده می‌شود.

همچنین درخشان کننده رنگ صورت، تقویت کننده‌ی نیروی جنسی، باز کننده عادت ماهیانه، تحلیل نفخ و گازها، یرقان، درد طحال، ورم‌های داخلی، رفع بی‌حسی، تنگی نفس، درد سینه، ترس و شب ادراری است.

ریشه سنبل الطیب دارای اثر ضدتشنج قوی است و از آن در ناراحتی‌های منشاء عصبی، سردردهای عصبی ناشی از استعمال دخانیات و یا مصرف الکل، دلهره و نگرانی، حالات مالیخولیایی و اختلالات زمان یائسگی استفاده می‌شود.

داروهایی که بر پایه این گیاه تهیه می‌شوند، تحریکات عصبی را کاهش داده، ناراحتی‌های قلبی را که ریشه عصبی داشته و همچنین تشنجات را تسکین می‌دهد.

مصرف فرآورده‌های سنبل الطیب، موجب دفع کرم روده می‌گردد و ناراحتی‌های مربوط به وجود آن را در بدن به خوبی رفع می‌کند.

در استعمال خارجی، به منظور از بین بردن درد حاصل از کوفتگی، آن را له کرده و در محل آسیب دیده قرار می‌دهند.

در ضمن باید توجه داشت که سنبل الطیب برای کلیه مضر است.

ترکیبات شیمیایی
ریشه، ریزوم و شیره سنبل الطیب دارای اسانس روغنی، تانن، گلوکز، آمیدون، اسید والرنیک و مشتقاتش، اسید فرمیک، اسید استیک، اسد پروپیونیک، الکالوئیدهایی به نام چاتی نین و والرین و والپوتریات‌ها می‌باشد.

ریشه‌های تازه سنبل اطیب دارای خواص دارویی بیشتری نسبت به حالت خشک شده آن دارد.

ریشه و ریزوم خشک سنبل الطیب حاوی 2-5/0 درصد اسانس می‌باشد که به طور عمده از مونو و سزکوئی‌ترپن‌ها تشکیل یافته است.

این اسانس به مقدار بسیار کم در آب، ولی به مقدار زیاد در الکل، کلروفرم و اتر حل می‌شود.

اسانس‌ها باید در ظروف به طور کامل در بسته در محل سرد و دور از نور نگهداری شوند.

اسانس سنبل الطیب، اگر تازه باشد، رنگ سبز مایل به زرد یا مایل به قهوه‌ای، حالت به نسبت روان و واکنش اسیدی خفیف دارد، ولی به تدریج که کهنه می‌شود، غلظت پیدا می‌کند و حالت اسیدی آن افزایش می‌یابد.

وزن مخصوص اسانس در گرمای 15 درجه بین 96/0-93/0 می‌باشد.

مهمترین اجزای تشکیل دهنده و نسبت‌های اسانس سنبل الطیب عبارت است از: 21-20 درصد والرنون، 21-5 درصد کریپتوفائورونول، 5-2 درصد والرنال، 6-1 درصد واریانول و 3-1 درصد بورنیل استات، کامفن چپ، پینن چپ و لیمونن چپ.

اسید والرینیک به فرمول C5H10O5 و به وزن مولکولی 13/102 مایعی بی‌رنگ بوده و دارای حالت روغنی می‌باشد.

وزن مخصوص آن در گرمای 20 درجه سانتیگراد در حدود 939/0 است و در حرارت حدود 175 درجه می‌جوشد.

این اسید و مشتقاتش که عبارتند از: هیدروکسی والرنیک اسید و استوکسی والرنیک اسید، از 05/0 درصد (گیاه وحشی) تا 9/0 درصد (گیاه زراعی) متغیر می‌باشد.

مهمترین خصوصیات اسید والرنیک و مشتقاتش پایداری زیاد آنها است.

الکالوئیدهای چاتی نین که محلول در اتر و والرین که در اتر غیرمحلول است، به مقادیر 10/0 گرم در هر کیلوگرم ریشه به دست می‌آورند.

والرپوتریات‌ها که از نظر شیمیایی پلی استرهای پلی الکل‌ها هستند، ساختمان ایریدوئیدی دارند.

این ترکیبات عبارتند از: والترات، ایزو والترات، آسه والترات، دیدرو والترات و ایزو والروکسی هیدروکسی دیدرو والترات که مهمترین خصوصیات این ترکیبات ناپایداری در مقابل گرما، شرایط اسیدی یا قلیایی محیط و محلول‌های الکلی می‌باشد.

از این رو امروزه شاخص چندان مطمئنی برای ارزیابی ترکیبات موثر سنبل الطیب به حساب نمی‌آیند.

عوامل اکولوژیک اثر نور شدت نور مطلوب که در آن فتوسنتز گیاه به طور کامل انجام می‌شود، حدود 40000 لوکس در دمای 20 درجه سانتیگراد می‌باشد.

البته نور شدید باعث کاهش محصول می‌گردد، به طوری که در مناطقی که شدت نور بالاست، با سایه‌دهی به گیاه باعث افزایش محصول می‌شوند.

اثر دما حداکثر فتوسنتز در سنبل الطیب در دمای 7/17 درجه سانتیگراد انجام می‌شود.

افزایش دما تا 25 درجه سانتیگراد باعث تسریع و دماهای بالاتر از 25 درجه سانتیگراد باعث تعویق گلدهی می‌شوند، همچنین دما بر روی رشد ریشه به شدت تاثیرگذار است، به طوری که وزن ریشه‌ها در دمای 10 درجه سانتیگراد کاهش می‌یابد.

بهترین دما جهت رشد ریشه‌ها 20 درجه سانتیگراد است که در این دما سایر اندام‌های سنبل اطیب بهترین رشد را دارند.

اثر رطوبت افزایش میزان رطوبت در خاک باعث افزایش ریشه می‌شود و در بررسی‌های انجام گرفته رطوبت 90-80 درصد ظرفیت زراعی بهترین نتیجه را داشته است.

به طور کلی سنبل اطیب در مناطقی که بارندگی سالیانه 700-600 میلیمتر است رشد، نمو و عملکرد بهتری دارد.

اثر خاک خاک‌های سنگین، سخت و فشرده با رطوبت خیلی زیاد و یا بسیار خشک برای کشت این گیاه مناسب نمی‌باشد، زیرا در خاک‌های خیلی مرطوب و سنگین ریزوم‌ها، نمی‌توانند به قدر کافی رشد کنند و به جای ریشه‌های قوی و ضخیم، ریشه‌های نازک، فراوان رشد می‌کنند که بیشتر آنها هنگام شستن و خشک کردن از بین می‌روند.

خاک مناسب برای کشت سنبل الطیب باید سرشار از مواد غذایی، بافت لومی یا لومی شنی با مقادیر متوسط هوموس و pH 5/6-6 باشد.

همچنین لازم است رطوبت همراه با تهویه مناسب باشد.

روش کشت تاریخ کشت در کشت مستقیم، بذرهای گیاه را در فصل بهار هنگامی که هنوز رطوبت و بارندگی بالا می‌باشد، کشت می‌نمایند.

این روش بیشتر در مناطقی بکار برده می‌شود که دارای رطوبت کافی هستند.

در کشت غیرمستقیم که به طور معمول در اواسط تابستان صورت می‌پذیرد، بذرهایی را که از قبل در خزانه آماده شده‌اند، به صورت نشاء در اوایل پاییز یا اوایل سال بعد به زمان اصلی منتقل می‌کنند.

آماده‌سازی زمین تکثیر، سنبل الطیب با کشت بذر یا تقسیم ریشه و ریزوم و یا جداسازی استولون صورت می‌گیرد.

کشت بذرها به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم انجام می‌شود.

در کشت مستقیم بذرهای این گیاه در فصل بهار در اراضی به طول کامل مسطح کشت می‌شوند.

اگرچه کشت مستقیم بذرها هزینه کمتری دربر دارد، اما میزان تولید محصول و موفقیت در تولید تا حدی نقصان می‌یابد.

بذرها هزینه کمتری دربر دارد، اما میزان تولید محصول و موفقیت در تولید تا حدی نقصان می‌یابد.

بذرها برای جوانه‌زنی به نور و دما در حدود 20 درجه سانتیگراد نیاز دارند، جوانه‌زنی بذرها 3-1 هفته به طول می‌انجامد و رشد اولیه گیاهان کند است.

در کشت غیرمستقیم پس از غلطک مناسب، نشاء‌هایی که در خزانه به ارتفاع 15 سانتیمتر رسیده‌اند، را در اوایل پاییز یا بهار سال آینده به زمین اصلی منتقل می‌کنند.

در روش تکثیر رویشی، گیاهان سریع به گل تبدیل می‌شوند، ولی ریشه توسعه نمی‌یابد.

از این رو خیلی کم از این روش استفاده می‌شود، ولی عده‌ای معتقدند که این روش بهترین روش می‌باشد، به طوری که در مدت کوتاهی می‌توان از ریزوم‌های گیاه بهره‌برداری کرد.

نحوه‌ی آماده‌سازی خاک بستگی به زمان کاشت و گیاهان قبلی دارد.

اگر کشت در پاییز و بعد از برداشت زود هنگام گیاهان وجینی باشد، یک شخم متوسط یا سطحی لازم است.

جهت کشت بهاره لازم است در پاییز سال قبل زمین شخم زده شود و در بهار فقط دیسک مناسبی جهت شکستن کلوخ‌ها زده شود.

در دوره رویش، به طول معمول یک تا دو شخم سطحی برای نرم کردن خاک بین ردیف‌ها، قبل از اینکه ردیف‌ها به وسیله شاخ و برگ مسدود شوند، لازم می‌باشد.

مقدار بذر مصرفی و تراکم در کشت مستقیم که اوایل بهار انجام می‌شود، مقدار بذر لازم برای هر هکتار، در اراضی به طور کامل مسطح حدود 3 کیلوگرم می‌باشد که می‌توان با استفاده از ردیف‌کار در فواصل بین ردیف‌های 50 سانتیمتر و فواصل بین بوته‌ها در هر ردیف 35 سانتیمتر کشت کرد.

در کشت غیرمستقیم که در اواسط تابستان صورت می‌گیرد، برای هر هکتار 700-500 گرم بذر در خزانه نیاز است که در ردیف‌های 20-15 سانتیمتری و به صورت کاملاً سطحی کشت می‌شود.

روی بذرها را به ضخامت 1/0 سانتیمتر با خاک برگ باید پوشاند.

نهال لازم برای یک هکتار، در 700-50 مترمربع بدست می‌آید، به طوری که برای هر مترمربع داخل خزانه در هوای آزاد، یک گرم بذر نیاز است.

حدود 2 ماه طول می‌کشد تا گیاهان به ارتفاع 17-15 سانتیمتر برسند.

بعد زمان انتقال آنها به زمین اصلی می‌باشد.

تراکم کشت متداول برای هر هکتار 80-60 هزار نهال است.

تناوب زراعی گیاهانی که زود از مزرعه برداشت می‌شوند، مثل انواع غلات، نخودفرنگی و خردل برای تناوب با سنبل‌الطیب مناسب می‌باشند، ولی گیاهانی که دارای ریشه چند ساله هستند، مانند شیرین بیان، نعنا فلفلی، انجدان رومی و غیره به عنوان گیاهان قبلی مناسب نمی‌باشند، حتی خود گیاه برای کشت مجدد در یک مزرعه تا 4-5 سال توصیه نمی‌شود.

کوددهی و عناصر غذایی ازت و فسفر باعث افزایش عملکرد ریشه می‌شوند، به طوری که نقصان این دو عنصر و سایر مواد غذایی دیگر سبب نازک شدن ریشه‌ها می‌گردد، ولی پتاسیم تاثیر چندانی بر عملکرد ریشه و رویش ندارد.

افزودن 120-100 کیلوگرم در هکتار فسفر عملکرد ریشه موثر می‌باشد.

همچنین ازت که تاثیر زیادی در افزایش عملکرد دارد، به مقدار 150-100 کیلوگرم به صورت سرک در بهار در دو مرحله یکی در مرحله‌ی اولیه رویش و دیگری در مرحله به ساقه رفتن توصیه می‌شود.

کود حیوانی به طور کامل پوسیده را باید در پاییز هنگام آماده‌سازی خاک به مقدار 20-15 تن در هکتار به زمین اضافه کرد.

در ضمن اگر خاک اسیدی باشد، افزایش آهک نیز مهم است.

آبیاری سنبل‌الطیب به آب زیاد نیاز دارد، زیرا رطوبت کافی اطراف ریشه و ریزوم سبب افزایش عملکرد ریشه می‌گردد.

آبیاری در این گیاه باید هفته‌ای یکبار صورت گیرد.

البته باید دقت شود آب ایستایی سبب کاهش عملکرد می‌گردد و می‌بایست از تجمع آب زیاد در اطراف ریشه جلوگیری گردد.

علف‌های هرز جهت مبارزه با علف‌های هرز در کشت بهاره می‌توان قبل از کاشت نشاءها، از علف‌کش آرزین به مقدار 3 کیلوگرم در هکتار استفاده کرد.

در کشت پاییزه باید در اوایل بهار سال آینده به طوری که هنوز گیاه به رشد رویشی نرفته از همین علف‌کش به مقدار 4 کیلوگرم در هکتار استفاده کرد.

در سال دوم نیز می‌توان از همین علف‌کش به مقدار 5/4 کیلوگرم در هکتار استفاده نمود.

همچنین از علف‌کش مالوران به مقدار 3 کیلوگرم در هکتار نیز می‌توان بهره برد.

آفات و بیماری‌ها از مهمترین آفاتی که خسارات اقتصادی به سنبل‌الطیب وارد می‌سازد، می‌توان