کشت قارچ دکمه ای : (َAgaricus Bisporus )
مواد اولیه جهت تهیه کمپوست قارچ دکمه ای :
6000 کیلوگرم کلش گندم خشک
100 کیلوگرم اوره
100 کیلوگرم ملاس
400 کیلوگرم گچ
3500 کیلو گرم کود مرغی خشک
روشهای تهیه کمپوست قارچ دکمه ای:
دو روش عمده برای تولید کمپوست وجود دارد:
روش کوتاه مدت و روش دراز مدت
روش دراز مدت یک روش قدیمی و اولیه بوده و برای تولید کمپوست به منظور کشت قارچ در سطح تجاری مناسب نیست.روش کوتاه مدت تهیه کمپوست به مراتب سریعتر و پیشرفته تر از روشهای پیشین است .
به علت گرانی تکنولوژی این روش، در بیشتر کشورهای آسیایی هنوز از روشهای طولانی برای تهیه کمپوست استفاده می شود.
برای بعمل آوردن کمپوست مراحل زیر توصیه می شود:
روز اول : خیس کردن ، مخلوط کردن و انباشتن کمپوست
روز چهارم : اولین زیر و رو کردن یا برگرداندن و قالب زنی مجدد کمپوست
روز هشتم : دومین قالب زنی
روز دوازدهم : سومین قالب زنی و برگرداندن توده کمپوست
روز شانزدهم : چهارمین قالب زنی کمپوست
روز بیستم : آخرین مرحله زیر و رو کردن کمپوست و پر کردن قفسه های سالنهای پرورش.
تذکر:
کاشت ، داشت و برداشت قارچ دکمه ای دارای پیچیدگی خاص خود بوده که از مطالب این سایت خارج می باشد اطلاعات بالا جهت آشنایی علاقه مندان مطرح شده است.
ولی به هر حال سعی می گردد مطالب لازم در بخش قرار داده شودولی یه منبعی را خدمت دوستان معرفی می کنم تا در صورت لزوم به ان مراجعه نمایند.
سابقا محیط کشت قارچ دکمه ای فقط کود اسب بود اما از آنجایی که تهیه این کود در مقیاس وسیع امکان پذیرنبود از مواد دیگری مانند کاه گندم – کود مرغ و سنگ گچ طی فرایندی به نام کمپوست سازی ( بستر سازی یا کود سازی) محیط کشت مصنوعی با خواص کود اسب تهیه شد که به مراحل مختلف آن می پردازیم.
1 فاز اول کمپوست سازی
این مرحله از بستر سازی شامل خیس کردن و انباشت مواد اولیه به مدت ۵ تا ۷ روز بوده که در سیستم ماشینی معمولاً ۳تا ۴روز است.
چهار مرحله قالب زنی که به مدت ۳ تا ۵ روز و معمولا ۴ روز انجام میشود.
قالب زنی در سیستم ماشینی ۳ مرحله وهر۳ روز یک بار انجام می شود.
بنا بر این در سیستم ماشینی طول پروسه فاز اول حداقل۵ تا ۱۴ روز کاهش می یابد .
2- فاز دوم کمپوست سازی
این فاز شامل ۳ مرحله ۱ عملیات تخمیر به مدت ۳ تا ۵ روز،۲ پاستوریزاسیون بمدت ۱۲ تا ۱۸ ساعت و۳ آمونیاک زدایی ۳ تا ۵ روز بوده و تقریبا در هر دو سیستم شبیه هم انجام میشود ( گاهی در سیستم دستی مرحله آمونیاک زدایی ۱تا ۲ روز بیشتر به طول می انجامد).
3- بذر زنی
این مرحله رابطه مستقیم با سیستم تولید و تعداد کارگران و مهارت آنها داشته در سیستم استیلاژ( بستری ) حداکثر یک روز و در سیستم کیسه ای و سایر سیستم ها بسته به مقدار کیسه ها و فاصله آنها با سالن های تولید و ارتفاع قفسه ها مختلف است .معمولا این مرحله بایستی حداکثر در مدت ۲ روز پایان یابد چرا که طولانی شدن این مرحله زمینه آلودگی کمپوست آماده شده را فراهم آورده همچنین برداشت در یک زمان انجام نمی گیرد.
در این مرحله میسلیوم یا ریسه های قارچ در مدت ۱۴ تا ۱۵ روز در کمپوست نفوذ کرده و پس از آن ۱۴ تا ۱۵ روز دیگر نیز زمان نیاز است تا میسلیوم قارچ در خاک پوششی نفوذ کند.
5- برداشت معمولا ًطی ۳ مرحله برداشت انجام میگیرد که هر مرحله ۷ تا ۱۰ روز طول می کشد.
6- نظا فت سالن مرحله پایانی که معمولاً ۱ تا ۲ روز بطول می انجامد شامل مرحله تخلیه و نظافت سالن ها میباشد.
بنا براین طول دوره در سیستم دستی ۷۵ تا ۱۰۳ روز و در سیستم ماشینی ۷۰ تا ۸۱ روز می باشد در صورتی که یک کارخانه کلیه مراحل را خودش انجام دهد ۴ و حداکثر ۵ دوره در سال میتواند از سالنهای تولید استفاده نماید.
سیستم رایج ایران بصورت سنتی بوده و معمولا کلیه کارها در یک کارخانه انجام می گیرد.
امروزه در کشور های پیشرفته از این سیستم استفاده نمی شود.
اطلاعات بیشتر در مورد سیستم های پیشرفته در کلاسهای تخصصی آموزشگاه قارچ طلایی ارائه می شود.
باید در نظر داشت، کیفیت کمپوست تهیه شده از نظر فیزیکی و بیوشیمیایی که بستگی به مواد اولیه مصرف شده و سیستم تولید کمپوست دارد، همچنین بذر مصرفی ( اسپان )از نظر گونه و اصلاحات ژنتیکی انجام شده بر روی آن نقش چشمگیری در تلورانس تولید داشته و به همراه مجموع عوامل محیطی و نحوه کنترل آن (رطوبت، دما، تهویه، بهداشت، ...) افزایش یا کاهش تولید قارچ را در تولیدی های قارچ دکمه ای رقم میزند.
تهیه بذر یا اسپان قارچ دکمه ای ( تخصصی ) تولید اسپان قارچ خوراکی در حوزه کشت بافت آینده روشنی در علم باغبانی دارد.
کشت قارچ تکمه ای Agavicus bisporus به سختی در حوزه علم باغبانی می گنجد.
چون تولید اسپان آن بیشتر در دست متخصصین بیماری شناسی گیاهی است و کشت قارچ خوراکی به وسایل صنعتی نیاز دارد مثل چیلر و کولر و شوفاژ و...
مشخصات اسپور و کلونی قارچ خوراکی: بازیدها همیشه دارای دو اسپور هستند.
توده اسپور به رنگ زرد مایل به قهوه ای تا قهوه ای روشن است.
اسپورها دارای ابعاد 4.5 تا 7.5 میکرومتر هستند.
کلنی در روی محیط غذای جامد به صورت شعاعی توسعه یافته و میسلیوم ضمن رشد انتهایی انشعابات متعددی نیز تولید می کند.
برای تهیه اسپور پایه را قطع کرده و آنرا از سمت تیغه ها روی کاغذ می گذاریم.
اسپور در آب مقطر جوانه می رند اما برای رشد نیاز به مواد غذایی دارد.
تیمار با الکل اتیلیک و کلروفرم جوانه زنی را افزایش می دهد.
بهترین درجه حرارت 25-22 و بهترین PH بین 7 – 6 است.
غلظت بالاتر از 2 درصد حجمی مانع جوانه زنی می شود .
پس از جوانه زنی هیف به سرعت رشد کرده دارای دیواره عرضی می شود.
کشت خالص قارچ معمولا به دو طریق انجام می گیرد: 1)کشت دادن بازیدیوسپورها 2)کشت بافت اندام بارده در کشت بازیدیوسپورها ابتدا اسپورها با کلروفرم ضدعفونی می شود سپس در محیط کشت عصاره مالت جوانه می زند.
میسلیومهای حاصله به لوله های آزمایش حاوی آگار منتقل و در انکوباتور نگهداری می شود.
کشتهای خالص که از کشت اسپورها بدست می آیند به علت خصوصیات ژنتیکی مختلف تنوع زیادی از خود نشان می دهند.
برای تهیه کشت خالص از بافت ابتدا اندام بارده مناسبی را انتخاب و ضدعفونی کرده سپس یک قطعه از بافت درونی ساقه یا کلاهک را جدا کرده و به محیط کشت انتقال می دهیم.
وجود گازکربنیک باعث توقف رشد میسلیومها می شود و باید به هوای تازه و دمای 18-15 دسترسی داشته باشد.
ازت، کلسیم، منیزیم، پتاسیم و فسفر همچنین بیوتین برای رشد میسلیومها لازم است.
برای انتخاب سویه باید از سازگارترین، پرمحصول ترین و با کیفیت ترین اندام نمونه گرفت.
برای تهیه اسپان رایج از بذور غلات استفاده می شود.
میسلیومی که روی دانه غلات قرار گیرد راحت تر روی بستر پخش می شود.
برای اینکار 10 کیلوگرم گندم را به مدت 15 دقیقه در 15 لیتر آب می جوشانند و 15 دقیقه ئیگر گذاشته تا دانه گندم کاملا نرم شود.سپس گندمها را در یک الک می ریزند تا آب اضافی آن خارج شود و روی یک پارچه پهن می کنند تا خنک شود.
به دانه های سرد 120 گرم کربنات کلسیم هیدراته و 30 گرم کربنات کلسیم می دهند.
سپس 250 تا 300 گرم از این گندمها را در کیسه های پروپلین یا شیشه های نیم لیتری می ریزند و پس از گذاشتن درب پوش شنبه ای در اتوکلاو ° 121 بمدت 2 ساعت استریل می کنند.
پس از استریل PH باید 6.7 – 6.5 باشد.
سپس شیشه ها یا پلاستیکها را با کشت خالص قارچ مایه کوبی کرده و در محیط تاریک و درجه حرارت 24-22 نگهداری می کنند.
پس از دو هفته میسلیوم قارچ سطح دانه ها را پوشانده و بذر آماده می شود.
پرورش وکشت قارچ (دکمه ای) روش پرورش قارچ دکمه ای : کلیه قارچها در دومرحله رشد می کنند: 1)مرحله رویشی یا اسپان ران 2)مرحله زایشی یا مرحله بارگیری در این قسمت در مورد قارچ دکمه ای صحبت خواهد شد : مر حله اسپان ران: 1)طول دوره : این مرحله 20 روز طول می کشد.
2)دما : باید روی 25 درجه سانتیگراد تنظیم گردد.
3)رطوبت : در حدود 75 درصد فیکس گردد.
4)نور : کاملا تاریک 5)تعداد تعویض هوا : 1 تا 2 بار در روز مرحله زایشی: 1)طول دوره : 40 روز 2)دما : 18 درجه سانتیگراد 3)رطوبت : 98 درصد 4)نور : کاملا تاریک 5)تعداد تعویض هوا : 3 تا 4 بار در ساعت نکات مهم : 1)روز چهاردهم (که در حدود 70 درصد محیط سفید شده ) باید خاک پوششی داده شود.
2)از روز 14 تا روز 20 هر دوازده ساعت یک بار و در هر بار 1.5 لیتر آب به ازای هر 100 کیلوگرم کمپوست بصورت اسپری باید بر روی خاک ریخته شود.
3)از روز بیستم به بعد تا زمانی که اندام زایشی مشاهده نشده است هر زمانی که خشکی ظهور نمود نیز می توان آب پاشی نمود.
4)اندام زایشی در حدود روز 28 ظهور می نماید.
5)کلا 3 چین اقتصادی می توان برداشت نمود.
6)فاصله هر چین 7 تا 10 روز می باشد.
7)در ایران (وضعیت سنتی) تا 15 درصد وزن کمپوست، قارچ می توان کشت نمود.
8)زمان تهیه بذر و کمپوست باید طوری تنظیم شود که به محض آماده شدن مصرف شوند.
9)قطر هر کیسه 55 سانتیمتر تا ارتفاع 40 سانتیمتری از کیسه با کمپوست بذر زده شده پر می شود.
10)در زمانی که کلاهک به 4 تا 8 سانتیمتر رسید می توان آن را درو نمود.
11)نحوه دروی آن به این صورت می باشد: ابتدا با انگشتان شست،اشاره و انگشت بزرگ کلاهک قارچ را می گیریم کمی فشار به سمت کمپوست سپس با یک نیم دور به سمت بالا می کنیم.
12)ته قارچ را با یک وسیله تیز می بریم.
13)در انتها باقیمانده قارچ را از بستر خارج، سطح بستر را درست کرده و آن را آبیاری می کنیم.
14)قارچ درجه یک قارچی می گویند که کلاهک کاملا بسته باشد (دکمه ای ).
15)قارچ درجه دو قارچی می گویند که کلاهک آن باز شده اما لاملهای آن مشخص نباشد.
16)قارچ درجه سه قارچی می گویند که کلاهک آن کاملا باز شده باشد (چتری).
17)در یک کارگاه سعی می شود 80 درصد قارچها درجه یک باشد.
روش تهیه کمپوست قارچ دکمه ای : کمپوست سازی در دو فاز انجام می گیرد فاز i معروف به فاز تخمیر و فاز ii معروف به فاز پاستوریزاسیون می باشد.
فاز I : برای تهیه کمپوست فرمولهای متفاوتی وجود دارد که با توجه به مواد موجود در هر محیط تعیین می شود اما از فرمول زیر می توان در هر محدوده با کمی تغییرات استفاده کرد: 1) کلش گندم 6000 کیلوگرم (محیط اصلی ) 2) کود مرغی 3500 کیلوگرم ( مکملها ) 3) ملاس 100 کیلوگرم ( مواد غذایی کنستانتره ) 4) اوره 100 کیلوگرم ( مواد شیمیایی ) 5) گچ هیدراته 400 کیلوگرم (مواد معدنی ) خیساندن: ابتدا کلش گندم را باید کاملا با آب خیس نمود برای این کار بسته های کلش را از هم باز می کنند و بر روی یک بستری که بتون که دارای زه کش می باشد می ریزند با شلنگ روی آن اب می پاشند و آب خارج شده از زه کش را دوباره روی آن پمپ می کنند (آب کثیف) در ابتدا کلش به سختی آب جذب می کند به ازای هر تن کلش حدود 5000 لیتر آب لازم داریم.
مخلوط کردن: تمام مواد به جزء گچ را کاملا باهم مخلوط می کنیم و آن را بر روی روی یک بستری که بتون که دارای زه کش می باشد به صورت زیر به اصطلاح قالب می زنیم ( طول بستگی به مقدار کمپوست دارد) : در تابستان، بهار و پاییز : ارتفاع: 1.2 متر عرض: 1.2 متر در زمستان: ارتفاع:1.5 متر، عرض: 1.5 متر به ترتیب زیر این مرحله به اتمام می رسد: 1)روز اول : مخلوط و انباشت کردن 2)روز چهارم : اولین برگرداندن 3)روز هشتم : دومین برگرداندن 4)روز دوازدهم : سومین برگرداندن 5)روز شانزدهم : چهارمین برگرداندن 6)روز بیستم : شروع فاز ii در برگردان سوم و چهارم گچ را نیز اضافه می کنیم فاز II : در این مرحله کمپوست اماده شده در فاز i وارد تونلی