هدف کلی این پزوهش :آشنایی با بهداشت و ارتباط آن با دیگر ارگانها است.ودر این کار سعی شده مفهوم تمیز بهداشت و رابطه صحیح آن تنظیم شودو اینکه باید بدانیم بهداشت در درجه بالایی در اقتصاد قرار دارد و برای تمامی افراد جامعه لازم وملزوم است.و باید رعایت شود.و هم چنین نقش کلیدی بهداشت در وازه های بیان شده ی کلیدی زیر:اقتصاد،کالای بهداشتی،برابری،اثر بخشی،سیاست گذاری،سازمان های نوین.انقلاب صنعتی قرن18 بزرگترین نقطه عطف تاریخ حیات بشر است.این انقلاب در عرصه های مختلف از باروری ومرگ و میر گرفته تا مهاجرت و شهرنشینیو ساختار خانواده و خکومت وروابط نسل ها و طبقات اجتماعی تأثیر چشم گیر و شگرفی داشته است.این انقلاب سرآغاز گسترش تولید ماشینی انبوه ،پیدایش بازار کالا،و ظهور علم اقتصاد بوده است.این انقلاب به شکل گیری یک جهان واحدو رشد روابط بین المللی و تأثیر گذاری همه حرکتهای اجتماعی ،تاریخی،فنی و تکنولوزیک بر یکدیگر کمک شایان نموده است .مسأله اقتصادو بهداشت نیز به عنوان پدیده های جمعی و سرنوشت ساز،دقیقا پس از گذشت دستاوردهای این انقلاب در عرصه های محتلف ،مورد توحه قرار گرفتند.
مقدمه:
در جوامع امروز بشر به این نتیحه رسیده که الگوی مدرن در پیشرفت انسانها در واقع همان الگوهای ارائه شده بزرگان وپیشکسوتان علوم و فنون ما هستند و با عنایت به اینکه ما مسلمان هستیم در واقع همان نصایح و آموزه های ینی ما بیانگر همین حقیقت است .متفق القول همه می گویند که بشر در سایه اقتصاد سالم به اجتماع سالم میرسد و عکس این قضیه می تواند درست باشد و همانابا دلیل و سند آن را ارائه داده اند.ما مسلمانان مؤاخذ و منبع گرانبهاتر از قرآن نداریم که در آن اشاره شده است که(لا معاش ولامعاد)یعنی کسی که معاش نداردمعاد ندارد.یعنی در پناه اقتصاد خوب ما به اجتماع و در نهایت به آینده خوب و درخشان رهنمود می شویم.چنانچه جامعه ای اقتصاد آن بیمارباشد.اجتماع آن بیمار خواهد شد یعنی در آن جامعه فقروناامنی بیداد خواهد کرد.
سلامت چیست؟
عبارت است ازحالت رفاه وآسایش کامل جسمی ،روحی،روانی،اجتماعی.نداشتن نقص عضووبیماری جسمی،کافی نیست زیرا نداشتن بیماری جسمی ونقص عضو برای تأمین سلامت شرط لازم است.ولی شرط کافی نیست بنابراین سه جنبه ی سلامتدر همدیگر مأثروباهم ارتبا ناگسستنی دارندبه طوری که می دانیم ذستورات بهداشتی پیشنهادی دین مبین اسلام نیز در همین سه اصل کلی خلاصه گردیده ودرتأمین سلامت کامل بشر هر سه اصل فوق رابا اهمیت می نگرد به همین لحاظ در موضوعات بهداشتی مربوط به سلامت جسم،بهداشت روان و سالم سازی اجتماعی احکام وفرامین بسیار عالی وشایان توجه تدوین شدوحتی بعضی از این احکام را به واسطه اهمیت فوق العاده در تأمین سلامتی افرادوسالم سازی مخیط واجب وفرض گردانیده است.
تعریف بهداشت:به گفته پروفسور وینسلو بهداشت عبارت از علم وفن کنترل وپیشگیری بیماریهاوبالا بردن طول عمروسلامت وتوانایی انسان با کوششهای فردی وجمعی
زیر شاخه های بهداشت :
1- عمومی: مدارس،رانی،جسمانی،تغذیه،اجتماعی،اقتصادی
2- فردی: چشم،دهان ودندان،پوشاک و....
اهداف بهداشت در تمامی جنبه ها
• به سازی محیط زیست
• کنترل بیماریهای واگیردار
• پیشگیری بیماریهای غیر واگیردار
• پیشگیری از خوادث وتصادفات وسوانح
• بهبود روش زندگی در جهت به دست آوردن رفاه کامل
• تأمین بهداشت مادران وکودکان
• تأمین خدمات درمانی
• تنظیم ابعاد خانواده وهر آنچه که مربوط به سلامت انسان می باشد
مزایای بهداشت
• پیشرفت دانش و شناخت برخی بیماریها
• دگرگونی بینش و طرز تفکر مردم نسبت به مسائل جهان واحساس مسئولیت اجتماعی آنها
• شناخت نظام علت و معلولی و نقش مهم محیط زیست در سلامتی یا بیماری
تعریف اقتصاد: اقتصاد،مطالعه نحوه ی انتخاب وبکارگیری کمیاب مولد برای تولید کالاوخدمات و توزیع آن ها در جمع افراد و گروهای مختلف جامعه است (.wavd etur.1989) اقتصاد راعلم مبارزه بافقر،علم قوانین حاکم بر ثروت ونشان دهنده شیوه های تشکیل و توزیع مصرف آن بیان می کند.علم مطالعه دربهزیستی انسان وعلم استفاده از منابع کمیاب نیز تعریف شده.یا به گونه ای دیگرعلم اقتصادیک روش صحیح تفکروناظر به هدف است که فرد را در دستیابی به هدف راهنمایی می کند.در هر حال عناصراصلی علم اقتصاد تولید.توزیع.منابع.تکنیک (روش) می باشد.بطور خلاصه می توان گفت که علم اقتصاد علم رفتار کالا و خدمات است.همه عناصراصلی اقتصاد به نخوی در کالا گرد می آیندوفرایند شکل گیری کالا،توزیع و مصرف آن،جملگی مباحثی ازعلم اقتصاد را به خود اختصاص می دهند.کالا واحد تحلیل جامعه سرمایه داری بویژه از نقطه نظر مارکس و مارکسیست های کلاسیک است.کالا تولیدی است برای مبادله و فروش.کالا نماد جامعه سرمایه داری است و صرفا اشیاء ومواد بی جان و مصنوعات را شامل نمی شود.تولیدات انسانی در قالب کالا و برای فروش در مرحله ای خاص از تحول حیات اجتماعی و انسانی که به مطالعه آن می پردازد.متعاقب آن سامان یافته و سیستماتیزه می شود.
رابطه اقتصاد و بهداشت:(ابتدا تعاریف بازار کالا- بازار بهداشت) اقتصاد بهداشت به عنوان یک عرصه مطالعات بینابینی (interdisciplinary) در چند دهه اخیر مورد توحه علمای اقتصاد،بهداشت،و سیاست گذاران و برنامه ریزان قرار گرفته است.اقتصاد بهداشت یا مراقبت های بهداشتی ،به کارگیری و استفاده از ابزارومفاهیم اقتصادی در مسائل مرتبط با بهداشت ومراقبت های بهداشتی است.اقتصاد دانان به دلایل مختلفی به عرصه مراقبت های بهداشتی محدود است و همانند موارد دیگر تقاضا برایخدمات بهداشتی از عرضه آنها بیشتر است .دیگر این که محدودیت و کمیابی به آسانی و با افزایش هزینه های بهداشتی از میان نمی رود زیرا اهمیت هزینه های فرصت نادیده گرفته می شود.برای افزایش اعتبارات بخش بهداشت لازم است که اعتبارات مثلا آموزش،راه وترابری،دفاع و...کاهش می یابد.ذر بسیاری از شرایط ،معیار ما برای تخصیص کالا وخدمات در بخش بهداشت ،نه میل واشتیا ق(wihhingness) یا توانمندی پرداخت(Ability to pay) بلکه نیاز (need) می باشد.لذا ما به مجموعه هایی از تکنیک های اقتصادی برای تحلیل و ارزیابی بازار مراقبت های بهداشتی نیازمندیم.نهایتا یک رابطه دو سویه بین وضعیت سلامت فرد با فعالیت اقتصادی او وجود دارد.افراد سالم تر بهره وری بیشتریدارند و یک اقتصاد مولد ،توانایی بیشتری برای خرید مراقبت های بهداشتی بیشتر دارد.سلامت کامل،یک پدیده آرمانی و غیر قابل خرید است اما مراقتبت های بهداشتی را می توان خریداری نمود.مصرف خدمات بهداشتی از یک ویژگی که اقتصاد دانان به آن نامطلوب است یا بی فایدگی(Disutility) می گویند برخوردار است.به این معنی که مصرف خدمات بهداشتی فی نفسه ناخوشایند است.از طرف دیگر مصرف کالاهای دیگر مانند میوه تازه از مطلوبیت(utihity) برخورداراست.مصرف میوه تازه تشنگی یا گرسنگی را تخفیف میدهد و ممکن است خاطراتی را از سفرهای دور و دراز نیز تداعی نماید.یک نکته بسیار مهم این است که مصرف یک انتخاب آزاد و رضایت بخش است.
تفاوت بازار کالا و بازار بهداشت: در بسیاری از موارد،مصرف رقابتهای بهداشتی یک انتخاب آزاد نیست(بجز در موارد پیشگیری)و فی نفسه خوشایند و رضایت بخش نیز نمی باشد(clhnton and scheiwe.1995) تفاوتهای دیگری نیز بین کالا ها و خدمات بهداشتی و دیگر کالاها و خدمات وحود دارد که اقتصاد بهداشت به آن می پردازد.این تفاوتها به اختصار عبارتند از: ضعف آگاهی مشتری ازخدمات بهداشتی درمانی فقدان یا ضعف کشش تقاضا برای خدمات درمانی برخورداری بیماری وسلامت از عوارض خارحی(Externalities) امکان ایحاد تقاضا توسط عرضه کننده خدمات بهداشتی درمانی تصمیم گیری عرضه کننده در رابطه با نوع و حجم خدمات قابل ارائه به مشتری (بیمار) سلامت و بهداشت به عنوان یک نیاز اساسی و حق انسانی ضعف مصرف کنندگان(بیماران)خدمات بهداشتی درمانی در ارزیابی آنها عدم قاطعیت و اطمینان از وقوع بیماری و...
همه عوامل دست در دست یگدیگر شرایطی را فراهم مییکنند که به بیان اقتصادی به آن نازسایی بازار یا(market failure)گفته می شود.بازار خدمات بهداشتی از این ویژگی برخوردار است و همانند بازار کالا و دیگر خدمات ،عمل نمی کند و سلطه مشتری در آن وجود ندارد.
نارسایی بازار زمانی رخ می دهد که نیروهای بازار مانع از شکل گیری تخصیص بهینه می شوند.عوامل عمده این نارسایی کنترل قیمت و حجم تولید،اطلاعات ناقص،و خدمات بیشتر تولید کنندگان وارائه کنندگان کالاها وخدمات در مقایسه با مصرف کنندگان(مثلا در حالت انحصار)می باشد.همه این موانع به نوعی در بازار خدمات و مراقبتهای بهداشتی وجود دارند.
اهداف و زمینه های اقدام شده اقتصاد و بهداشت در هم: اقتصاد و بهداشت هر دو به گونه های وسیع و حامع،رفتارهای ما را تحت تأثیر قرار می دهند.به عبارت بهتر هر رفتار و کنش یا واکنشی که از انسان سر میزند با صفات اقتصادی و بهداشتی یا غیر اقتصادی و غیر بهداشتی قابل توصیف است.این ویژگی سلطه مشترگ آنها را در حوزه های مختلف رفتار فردی وجمعی تبیین می کند.ااز ویژگی مشترک ئیگر نیز برخوردارند که از آن به عنوان "پیشگیری" یاد می کنیم.در معنایی محدودتر بهداشت پیشگیری از بیماری و اقتصاد،پیشگیری از اتلاف منابع،تعریف می شود.با این اوصاف در اقتصاد بهداشت عرصه های زیر مورد بحث قرار می گیرند: ابعاد اقتصادی خدمات بهداشتی تفاوتهای بازار خدمات بهداشتی با بازار کالا تحلیل هزینه ها وطبقه بندی آن ها تخصیص هزینه در مراکز فعالیت سیاست گذاری و برنامه ریزی برای واحد های بهداشتی درمانی ارزشیابی واحدها و خدمات درمانی و بهداشتی برابری و کیفیت در عرصه خدمات بهداشتی درمانی شیوه های پرداخت حقوق و دستمزد قیمت گذاری و تعرفه خدمات بهداشتی درمانی نقش دولت در ساختار خدمات بهداشتی درمانی توسعه اقتصادی،توسعه بهداشتی بیمه و اشکال متعدد و متنوع آن اقتصاد عفونت بیمارستانی ارزیابی اقتصادی پروژه های بهداشتی درمانی در حقیقت اقتصاد بهداشت بیش از اینکه به عنوان یک بحث و یا موضوع مطرح شود ،به عنوان یک رویکرد مطرخ است و لذا هر عرصه ای از خدمات بهداشتی درمانی را در چارچوب مفاهیم واصول اقتصادل می تواند تخت پوشش قرار دهد.
مزایای اقتصاد و سیاست گذاری در بهداشت: چنانچه موضوع اقتصاد بهداشت را به دو عرصه وسیع بهداشت و درمان تقسیم کنیم ،برای سیاست گذاری دقیق تر و کارآمدتر باید به تفاوتهای این دو عرصه توجه داشته باشیم.البته این نکته را باید همواره به خاطر داشته باشیم.که تفکیک بهداشت ازدرمان یک امر واقعی و عینی نیست و صرفا به جهت مطالعه دقیق ترپدیده ها و مسایل مرتبط ،این جداسازی صورت می گیرد.به عبارت بهتر محدودیت منابع در عرصه ها و بالاخص در عرصه بهداشت و درمان ما را ناچار از انتخاب و سرمایه گذاری در عرصه های بخصوصی مینماید که چنانچه با مطالعه و درایت کافی صورت گیرد می تواند بهره وری قابل ملاحظه ای داشته باشد.در این رابطه چند سوال استراتژیک مطرح است که عمدتا ناظر به سیاستگذاری و تعیین اولویتهاست.درتخصیص مبلغ شخصی از اعتبارات یا سهم مشخصی از تولید ناخالص ملی،فعالیت های کدام عرصه (بهداشت یا درمان)برای ما مهمتراست؟بهداشت معمولا با پیشگیری از بروز بیماری ها ،با تکنولژی ساده و ارزان ،با دولتی و جمعی بودن آن وبا تأثیرات آن در درازمدت تعریف می شود در حالی که درمان با متوقف نمودن پیشرفت بیماری،با تکنولژی پیچیده و مبتنی بر سرمایه سنگین نیزیکی دیگر از سوالات استراتژیک است.این که چه چیز(چه نوع خدمت یا خدمات ) برای چه کسانی (کدام گروه یا جمعیت)وبا چه روشی و بوسیله چه کسانی تولید شود سوالات عمده ای است که به لحاظ اقتصادی ،سیاستگذاری باید به آن ها توجه کنند (Normandic 1997) بعد از مسأله تولید مسأله برابری در دسترسی (Equity) واثربخشی) Effectiveness)مطرح است.
با عنایت به این که برخورداری از سلامت یک حق انسانی است و در عین حال منابع محدود برای تأمین سلامت همه افراد وجود دارد لذا عرصه اقتصاد بهداشت عرصه جدال یک ارزش انسانی (Equity)ویک ارزش اقتصادی (Effectiveness)تلقی می شود .
دربسیاری از موارد صرف هزینه های کلان و سرمایه گذاری بیشتر درعرصه خدمات بهداشتی درمانی ،به اشتباه به تأمین برابری دردسترس تعبیر می شود .صرف هزینه های سنگین سرانه برای خدماتت بهداشتی همیشه به معنی بالابودن میزان بازده و اثر بخشی برنامه نمی باشد .
ایالات متحده بالاترین سرانه بهداشتی دردنیا را به خود اختصاص می دهد اما در مقایسه با دیگر کشورهای پیشرفته (OECD)،از شاخص های بهداشتی چندان مطلوبی برخوردار نیست و امارات عربی متحده با درآمد سرانه ای حدود 40برابر در آمد سرانه سریلانکا ،از امید به زندگی یکسانی با این کشور برخورداراست (پازوکی ،1378) ،برابری نیز صرفاً با بیمه اجباری یا ساخت بیمارستان های مدرن ومجهز متجلی نمی شود بلکه در تخصیص منابع براساس نیاز ،در تولید و توزیع خدمات براساس یافته های اپید میولوژیک و کیفیت نسبتاً یکسان خدمات در مناطق مختلف تعریف میشود (2000،Witter).
رویکردهای نوین وفرایند های تغییر دربخش اقتصاد وبهداشت: جدال بین این دو عرصه – برابری و اثربخشی – درمیدان صورت می گیرد که به آن " کیفیت " گفته می شود .کیفیت به عبارتی هم ناظر به هزینه (کاهش هزینه) وهم ناظربه اثر بخشی است .
این هردو مقوله ویا بهتر بگوییم هر سه