مقدمه
مفهوم بهداشت عمومی عبارت است از علم و فن پیشگیری از بیماریها و طولانی کردن عمر و بالابردن سطح سلامت و قدرت بشری که از راه کوششهای دسته جمعی افراد و نیروهای متشکل اجتماعی انجام می گیرد .
یکی از ابعاد بهداشت عمومی که نقش مهمی در حفظ و ارتقای سطح سلامت و تندرستی دارد بهداشت فردی است.
در بهداشت فردی مسئولیت بهداشتی هر فرد به عهده خود او خواهد بود و هر کس با مراعات آن خواهد توانست از لحاظ جسمانی ، روانی و اجتماعی در وضع مناسبی قرار گیرد و وظیفه ای را که نسبت به خود افراد خانواده و جامعه خود دارد به خوبی ادا کند.
از طرف دیگر عمل به اصول بهداشت فردی در نحوه قضاوت دیگران نسبت به ما بسیار مؤثر است زیرا قضاوتهای دیگران درباره ما به دلیل عدم امکان معاشرت طولانی و نشان دادن خوی ذاتی خود به دیگران از روی ظاهر صورت می گیرد .
بهداشت پوست
پوست از وسیع ترین و مهمترین اندامهای بدن است و مو و اعصاب غدد و عروق خونی فراوانی را در بر می گیرد .
پوست سالم محکم و نرم است و حالت فنری دارد.
وظایف پوست عبارتند از : جلوگیری از ورود میکروبها به بدن تنظیم درجه حرارت بدن ، دفع مواد زاید بدن و تولید ویتامین D در اثر تابش اشعه ماورای بنفش به آن .
نشانه های بیماری در رنگ پوست :
تغییر رنگ مثال
سرخی پوست تب ، آفتاب سوختگی
کبودی پوست ذات الریه
رنگ پریدگی کم خونی
زردی مایل به سبزی یرقان
خاکستری مسمومیت تدریجی با فلزاتی مانند نقره و طلا
مراقبت از پوست
هدف اساسی بهداشت پوست زیبایی و داشتن پوست سالم است .
حتی اگر پوست کثیف نباشد حمام کردن روزانه برای پاک کردن مواد زایدی که روی پوست جمع شده است لازم است علاوه بر آن آب نیمگرم باعث تسکین و آرامش اعصاب می شود و انسان احساس شادی می کند .
صابون تاثیر آب را زیادتر می کند و چربی و کثافت پوست بدن را به خوبی از بین می برد.
در اثر مالیدن صابون به پوست بدن سلولهای قسمت شاخی پوست به راحتی از لایه های زیرین آن جدا می شود.
آب این سلولها را می شوید و از بین می برد.
از طرف دیگر چربی های موجود در روی پوست اغلب با گرد و غبار مخلوط می شود و به صورت چرک در می آید و منافذ و سوراخ های پوست را می پوشاند.
در نتیجه بدن نمی تواند از راه پوست تنفس کند و عرق و نمک بدن نیز دفع نمی شود.
صابون به دلیل داشتن خاصیت قلیایی با چربیها ترکیب می شود و آنها را از پوست بدن جدا می کند.
هنگام رفتن به حمام باید از حوله ، کیسه و لیف شخصی استفاده کنید.
زیرا تعدادی از بیماریهای واگیردار از راه این وسایل سرایت می کنند بعد از حمام حوله، کیسه و لیف خود را در برابر آفتاب قرار دهید تا خشک شوند.
اگر این وسایل در حمام بمانند ممکن است به دلیل وجود رطوبت، بعضی از انواع قارچها روی آنها رشد کند و شما را به ناراحتی های پوستی دچار کند پس یکی از مهمترین نکات در بهداشت فردی حمام رفتن است .
هر چه فاصله حمامها کمتر باشد سلامت انسان بهتر است.
در روزهایی که حمام نمی کنید بهتر است دستها ، پاها ، صورت و پشت گوشهای خود را با آب و صابون بشویید.
اگر امکان دارد سر خود را هم با آب گرم و صابون شستشو دهید کسانی که ناراحتی قلبی دارند نباید خود را با آب خیلی گرم بشویند.
بعد از رفتن به دستشویی و پیش از خوردن غذا حتماً دستها را با آب و صابون بشویید.
بهداشت مو
برای تمیز نگاهداشتن موهای خو از صابون و شامپو استفاده کنید .
این مواد پاک کننده باید با توجه به خصوصیات مو (چرب ، معمولی و خشک ) انتخاب شود برس زدن روزانه موها و ماساژ مرتب آنها به مدت چند دقیقه باعث تشدید سرعت جریان خون می شود همین کار نیز جلو جمع شدن گرد و غبار را در سر می گیرد در نتیجه هوا بهتر به ریشه مو می رسد و به سبب انتشار چربی طبیعی جلای خاصی پیدا می کنند و منظره ظاهری موها بهتر می شود.
بعلاوه در اثر برس زدن جریان خون سر زیاد می شود و تغذیه و نمو مو بهتر انجام می گیرد .
موهای سر را بطور مرتب کوتاه کنید در ضمن وسایل آرایشگاه باید تمیز باشد تا از انتقال میکروبها جلوگیری شود بلافاصله بعد از اصلاح مو ، موهای خود را با آب و صابون بشویید تا وسایل آلوده آرایشگاه تاثیر بدی بر موها نگذارند.
پس از شستشو برای خشک کردن موها از مالش شدید با حوله خودداری کنید زیرا موی تر دارای قدرت کشش کمتری است و به آسانی می شکند.
بعضی از افراد دچار پوسته و شوره سر می شوند .
شوره سر از سلولهای مرده پوست سر که در اثر کم کاری غدد به وجود می آید تشکیل شده است چربی کنار مو ، بدی جریان خون در پوست سر استفاده از موادی که چربی پوست سر را از بین می برد ، نوع غذا ، مقدار خواب و ناراحتی های عصبی نیز در بروز آن موثر است.
بطور معمول برس زدن ، شانه کردن و شستن مرتب موها ، شوره سر را کنترل می کند اما حالات شدیدتر شوره مانند پوسته بستن و خارش را باید درمان کرد برای بهداشت موها و پوست بدن به برنامه غذایی خود توجه کنید .
ویتامینها بخصوص ویتامین A و کلسیم در سلامت موها تاثیر دارند .
مصرف مقدار زیاد سبزیها و میوه های تازه و نوشیدن آب به مقدار کافی سلامت پوست را تامین می کند.
بهداشت دست دستها باید روزانه چندین بار با آب تمیز و صابون شسته شوند تا از انتشار میکروبهای بیماری زا به وسیله آنها جلوگیری شود و خصوصاً بعد از رفتن به توالت و قبل از خوردن غـذا شستن دستها از اهمیت بیشتری برخوردار است.
ضمناً ناخنهای دست و پا باید همیشه کوتاه نگاهداری شوند تا از جمع شدن میکرب در زیر آنها جلوگیری شود.
بهداشت پا از آنجایی که در پا غده های عرق زای زیادی وجود دارد که توام با حرارت می تواند باعث بروز قارچهای خاصی در پا و خصوصاً لای انگشتان پا شود لذا شستشوی روزانه پاها حتماً توصیه می شود چنانکه پای فردی زیاد عرق کند باید روزانه چندین بار آنها را شسته و لای انگشتان پای خود را به خوبی خشک کند.
تعویض مرتب جورابها و قراردادن مرتب کفشها در معرض جریان هوا نیز یکی از نکات مهمی است که باید رعایت شود.
پوشیدن کفش تنگ موجب فشار در پا و اصطکاک شدید پوست پا با کفش .
ایجاد پینه در انگشتان یا کف پا می شود و به مرور ایجاد میخچه در پا می کند.
وجود پینه و میخچه در پا با درد و ناراحتی همراه است لذا برای جلوگیری از آن باید همیشه از کفشهای راحت و مناسب استفاده شود.
چند بیماری که از راه پوست منتقل می شود : الف ـ آلودگی به شپش شپش به عنوان انگل خارجی پوست هزاران سال است که شناخته شده و در مومیایی های مصر هم کالبد شپش مشاهده شده است .
مخزن بیماری : مخزن بیماری همیشه انسان آلوده به شپش است زیرا شپش حیوانات در بدن انسان مستقر نمی شود .
چگونگی انتقال آلودگی تماس نزدیک با افراد آلوده به صورت مستقیم و استفاده از لباس ، رختخواب و شانه آنها به صورت غیر مستقیم موجب انتقال شپش سر و تن می شود.
شپش در انتشار تیفوس و تب راجعه نقش واسط را دارد.
دوره آلودگی تا موقعی که شپش ، رشک و نوزاد شپش در بدن وجود دارد احتمال انتقال بیماری هم هست.
اقدامات پیشگیری کننده 1 ـ خودداری از تماس نزدیک با افراد آلوده به شپش و اشیاء و لباسهای او.
2 ـ آموزش بهداشت درباره فواید تمیز بودن و شستشوی مرتب تن با آب داغ و صابون و اهمیت دادن به استفاده از آب داغ و یا ترجیحاً ماشین های لباسشویی و خشکشویی برای شستن لباسها زیرا حرارت حاصله موجب از بین رفتن شپش و رشک می شود.
3 ـ اطو کردن موجب از بین رفتن رشک و شپش می شود قراردادن لباس های آلوده در هوای سرد در مناطق روستایی سرد سیر روش ساده ای برای از بین شپش و رشک است.
4 ـ بزرگترهای خانواده و مسئولین شبانه روزی های کودکان در شرایط مشکوک باید لباسها ، به خصوص درز آنها را بازرسی کنند.
5 ـ درمان بیماری با بی اچ سی یا لیندان یا مالاتیون 1% سه نوبت متوالی به فواصل یک هفته ، شامپوی ضد شپش هم در صورت در دسترس بودن وسیله مناسب و راحتی است.
6 ـ ضد عفونی کردن لباسها و وسایل با حرارت یا آب بسیار داغ.
ب ـ گال یا جرب جرب یک نوع عفونت پوستی است که اغلب آن را خارش هفت ساله می نامند و فعالیت این انگل به ویژه در شب که شخص آلوده در رختخواب گرم می خوابد بیشتر شده و باعث خارش طاقت فرسای شبانه می شود.
شیوع این بیماری نه تنها در شرایط فقر و جهل بلکه گاهی در پیشرفته ترین کشورها نیز همه گیری های وسیعی را ایجاد می کند.
دو سوم سوراخها و نقبهای ایجاد شده توسط انگل در دستها و به ویژه لای انگشتان و سطح عضلات خم کننده مچ ها یافت می شود.
در آلودگی های سنگین سایر نواحی نیز آلوده می گردد.
این نواحی شامل سطح پشتی زانو، چینهای زیر بغل، سینه زنان، نواحی دور ناف و… است.
در بیماران بستری، زخمها اغلب روی نقاط سخت فشار متمرکز می شود.
صورت، سر، کف پاها و کف دستها در افراد بالغ بندرت آلوده می شوند.
حساس شدن نسبت به انگل معمولاً یک ماه بعد از آلودگی شروع می شود و به علت بروز واکنش پاپولی یا اگزماتور در محل آلودگی می گردد.
خاراندن غالباً سبب ایجاد عفونت ثانویه می شود.
بهداشت جمعیت و محیط زیست مهمترین وجه تمایز انسان با سایر جانداران قدرت تفکر و پیداکردن راه حل مناسب برای دفع مشکلات و موانعی است که در راه نیل به اهداف از پیش تعیین شده او بوجود می آیند.
ازدیاد جمعیت و گسترش شهرنشینی، صنعتی شدن و کاربرد نامناسب و استفاده بی رویه از زمین مسایل زیست محیطی متعددی را برای اقتصاد بوجود می آورد، اگرچه تا دو دهه قبل، آلودگی های آب و هوا به کشورهای صنعتی اختصاص داشته است ولی امروزه کشورهای در حال توسعه در معرض این تهدید قراردارند، در بسیاری از ممالک فاضلابهای تولید شده بدون تصفیه به محیط و منابع آب ریخته می شوند نمونه بارز این آلودگی ها و خطرات مربوط به آن در ایران نیز مشهود است.
کودهای شیمیایی و سموم کشاورزی در سطح کشور دارای مصرف روز افزون بوده و عملاً تهدید دیگری برای محیط دریاچه ها و رودخانه ها به شمار می روند.
ازدیاد مصرف و بالنتیجه تولید زباله بیشتر به دلیل رشد بالای جمعیت، همواره مشکلات خاص خود را دربردارد که مقابله با آن منحصراً با برنامه ریزی مناسب امکان پذیر است.
اثرات آلودگیها نه تنها موجب بروز بیماریهای مختلف جسمی و روانی شده و نسل آینده را تهدید می کند، بلکه استفاده گسترده از گازوئیل در مناطق پرجمعیت شهری و سوخت حاصل از چوب در مناطق روستایی در نتیجه تخریب جنگلها، آلودگیهای محیط زیست را افزایش و اثرات مخرب را برای جمعیت فراهم می نماید.
کاهش رشد جمعیت اثرات زودرسی را در بهبود محیط زیست و زندگی سالم در شهری سالم به دنبال خواهد داشت.
بهداشت هوا تا اواسط قرن حاضر، انسان آلودگی هوا را تحمل کرده و آن را فقط عامل ناراحت کننده و تحریک کننده می شناخت و چیزی که بعنوان رابط هوا با سلامت و زندگی انسان اهمیت داشت وجود باکتریها و ویروسها و اثرات بیماریزایی آنها بود.
لیکن به تدریج اهمیت هوا بعنوان ناقل ذرات، گازها و آئروسل های موجود مسمومیت و حساسیت مورد توجه قرار گرفت و امروزه یکی از مهمترین عوامل مخرب محیط زیست شناخته شده که چنانچه اقدامات عاجلی در رفع آن انجام نگیرد، فرا رسیدن پایان زندگی برای همه جانداران (انسان و گیاه) حتمی خواهد بود.
آلودگی هوا آلودگی هوا عارضه ای است مزمن که غالباً گریبان گر جوامع مرفه، متراکم، انبوه با درجه پیشرفت صنعتی در سطح بسیار بالاست و در نتیجه فعالیتهای بشر که ازدیاد روز افزون جمعیت یکی از عوامل بالقوه مهم و تشدید آلودگی محیط انسانی است به وجود می آید.
اثرات آلودگی هوا بیماریهای غیر اختصاصی قسمت فوقانی دستگاه تنفس برونشیت مزمن بیماری مزمن منقبض کننده برونش