2-1-2 روش مسیر بحرانی CMP) )
در سالهای دهه 1950 , گروهی از دانشمندان علوم تحقیق در عملیات به فکر ایجاد روشهای کاملتر ی برای برنامه ریزی پروژه ها افتادند .
اولین گروهی که نتایج قابل قبولی را از کارهای خود ارائه داد , وابسته به هیات مرکزی تولید انرژی الکتریکی در انگلیس بود .
این گروه تکنیکی را با عنوان طولانی ترین مسیر غیر قابل کاهش رویدادها , برای اجرای پروژه تعمیرات اساسی یک نیروگاه برق ابداع نمود .
این روش که بعدها بنام تکنیک ترتیب اصلی نامیده شد در حد قابل قبولی کارا و مفید بوده و دارای تشابه زیادی به روشهای CMP وPERT بود , ولی این روش هرگز به صورت رسمی چاپ و منتشر نشد .
تقریبا همزمان با این رویداد شرکت تولیدی دوپان یک گروه تحقیقاتی را
مامور بررسی کاربردهای روشهای جدید مدیریت در امور مهندسی شرکت نمود .
در سال 1957 مرکز پژوهشهای علمی شرکت ((یونی واک )) به سرپرستی دکتر ((جان ماچ لی )) برای ادامه این تحقیقات به شرکت ((دوپان )) پیوست و همراه با آنها مهندس ((کلی )) از شرکت رمینگتون نیز به تیم پژوهشی دوپان و یونی واک ملحق گردید .
سرپرستی گروه دوپان با شخصی بنام ((واکر)) بود .
نتیجه کار این گروه , ابداع روش مسیر بحرانی (CMP) بود .
این روش برای اولین بار در پروژه ساخت یک کارخانه برای شرکت دوپان , با سرمایه ای حدود ده میلیون دلار گرفته شد .
دومین کاربرد روش CMP , در پروژه تعمیرات اساسی یکی دیگر از کارخانجات دوپان بود .
در اجرای پروژه تعمیرات اساسی در این کارخانه که دارای سیستم تولیدی پیوسته بود , لازم بود که در طول اجرای پروژه , تولید کارخانه متوقف شود و بنابراین هر گونه اقدام و ابتکاری که می توانست در کاهش زمان تعمیرات موثر باشد , کمک مهمی به امر تولید و اقتصاد شرکت می نمود .
کار تعمیرات اساسی در این کارخانه در گذشت چندین بار با متوسط زمان رکود (توقف کارخانه ) حدود 125 ساعت صورت گرفته بود .
با کاربرد روش CMP زمان کل تعمیرات (رکود تولید ) از متوسط 25 ساعت به 93 ساعت کاهش یافت و در دوره های بعدی این زمان به 74 ساعت رسید .
1-3-2 مرحله طرح و برنامه ریزی
در این مرحله , امور مربوط به پروژه از نظر سازمان و تشکیلات با مرحله یکم تشابه زیادی دارد , ولی همانگونه که گفته شد , امور طراحی و برنامه ریزی با دقت بیشتری اجرا شده و دارای جزئیات کاملتری می باشند .
در شکل 1-3 فعالیتهای لازم در مرحله دوم پروژه نشان داده شده اند .
در این مرحله (( اطلاعات )) بین فعالیتهای مختلف , رفت و برگشت نموده و با بهره گیری از این مبادله اطلاعات , سعی می شود جزئیات لازم , مد نظر قرار گرفته و در نقشه ها و گزارشات منعکس شوند .
در حین اجرای فعالیتهای این مرحله در مقاطعی دریافت موافقت صاحب کار ضروری می شود .قابل توجه است که در این مرحله , نقشه ها در سه سری تهیه میشوند .
نقشه های سری اول که در شکل 1-3 نقشه های ساده نامیده شده اند , عمدتا نشان دهنده مشخصه هایی از طرح که در فاز یکم تایید شده می باشند .
نقشه های سری دوم که در شکل , نقشه های کامل نالمیده شده اند , بر اساس نقشه های ساده سری اول , ولی با جزئیات کاملتری تهیه شده اند .
با این حال , هنوز دارای این مقدار از جزئیات کاملتری تهیه شده اند با این حال هنوز دارای آن مقدار از جزئیات نیستند که پیمانکار بتواند براحتی با مراجعه به این نقشه ها , کلیات عملیات ساخت را اجرا نماید .
به عنوان مثال در یک پروژه ساختمانی , نقشه های کامل شامل نقشه های معماری , ساختمانی , تاسیسات حرارتی و برودتی , آب , فاضلاب , برق رسانی , روشنایی , مخابرات , دفع آب باران در محوطه و … می باشند .
برای اینکه میزان جزئیات نقشه ها مشخص شود .
باید گفت که مثلاً در نقشه های معماری سری دوم .
ابعاد و موقعیت اطاقها کریدورها .
راه پله ها .
درب و پنجره ها .
… و شکل کامل نماهای مختلف ساختمان مشخص شده اند .
همچنین در نقشه های تاسیسات حرارتی و برودتی .
به عنوان مثال .
ابعاد کانالهای انتقال هوا و محل نصب کانالها در داخل سقفهای کاذب مشخص گردیده اند .
حال باری ساخت درب تو پنجره .
علاوه بر ابعاد اصلی .
لازم است نوع و اندازه پروفیلهای فلزی که در ساخت درب و پنجره به کار می روند نیز مشخص باشد .
یا برای ساخت کانالهای انتقال هوا .
لازم است نوع اتصال ( درز) که برای به هم پیوستن دو قطعه کانال در نظر گرفته شده است نیز مشخص شود .
چنین جزئیاتی معمولاً در نقشه های سری دوم وجود ندارند .
این جزئیات در سری سوم نقشه های طرح که نقشه های اجرایی ( یا کارگاهی ) نامیده می شوند قابل ارائه می باشند .
تخمین دقیق مقادیر کار و مصالح و در پیرو آن .
تهیه سیاستهای و روشهای مناسب برای قرارداادهای اجرایی ( سیاستهای پیمان ) همراه با دریافت موافقت صاحل کار .
از وظایف مندس مشاور در این مرحله از طرح می باشد .
در همین مرحله .
لازم است برنامه زمان بندی شده دقیقی برای فعالیتهای اجرایی تهیه شود .
در بسیاری از قوانین مربوط به پیمان پروژه های دولتی .
وجود برنامه های زمان بندی برای اجاری پروژه ها .
جزء لازم اسناد پیمان بوده و بدون آنها اسناد پیمان .
کامل ده تلقی نمی شوند .
با تهیه شدن اسناد پیمان ( شامل نقشه های کامل .
برآوردها .
برنامه های زمان بندی برای اجرا .
… ) و تعیین پیمانکار ( یا پیمانکاران ) بر اساس ضوابط و مقررات وضع شده در پروژه ( و یا در نظر گرفتن مقررات و محدودیتهای دولتی ) .
بخش عمده فعالیتهای فاز دوم .
عملی شده و مشاور خود را برای اجاری وظایف فاز سوم .
که در آن باید به امور نظارت و کنترل بر نحوه اجرا بپردازد .
آماده می سازد .
امور مربوط به تهیه نقشه های اجرایی ( نقشه های کارگاهی ) نیز توسط مشاور دنبال می شوند و در مواردی .
کار تهیه این نقشه ها در فاز سوم پروژه نیز ادامه یافته و به ترتیبی که این نقشه ها در فاز سوم پروژه جهت آگاهی از جزئیات نحوه اجرا برای پیمانکار لازم می شوند .
تهیه و در اختیارش قرار می گیرند .
از نکات مهم در این مرحله .
آن است که طرح .
باید همراه و هماهنگ با طرح هسته اصلی سیستم .
امکانات پشتیبانی لازم برای سیستم را نیز طراحی نماید .
در صورتی که پروژه مربوط به طراحی و ساخت یک مرکز صنعتی و تولیدی می باشد .
لازم است توام با طراحی کارخانه و ماشین آلات تولیدی .
امکانات لازم برای نگهداری و تعمیرات کارخانه نیز طرح شده و مثلاً نقشه های کارگاههای تعمیرات و ماشین آلات لازم در این کارگاهها نیز طارحی شوند .
( بدیهیست که چنین امری اختصاص به یک کارخانه نداشته و برای هر سیستمی .
وجود امکانات پشتیبانی در همان لحظات اول شروع بهره برداری از سیستم .
لازم خواهد بود ) .
قابل ذکر است که در اجرای فعالیتهای فاز دوم .
معمولاً کارکنان قسمت طرح و برنامه ریزی .
با انگیزه و علاقه بیشتری نسبت به فعالیتهایی که در فاز اول به عمل می آیند .
به انجام وظیفه می پردازند .
شاید دلیل عمده این امر .
آت باشد که کارکنان در این فاز اطمینا دارند که نتیجه کارها و طرحها یشان نهایتاً به مرحله اجرا خواهد رسید .
در حالی که در فاز یکم .
برای کارکنان این گمان وجود دارد که ممکن است گزارش نهایی حاکی از آن باشد که اصولاً اجرای چنین طرحی مقرون به صرفه نیست .
یا بودجه و امکانات کافی برای اجرای طرح در اختیار نمی باشد .
همین دلیل .
در بسیاری از موارد گفته می شود که در فاز دوم پروژه ها .
امور مدیریت پرسنلی و ایجاد انگیزه مثبت در کارکنان .
ساده تر از امور مشابه در فاز نظری می باشد .
1-3-3 مرحله اجرا
در انتهای فاز دوم پروژه .
تقریباً همه فعالیتهایی که لازم است در اجرا عملی بشوند .
مشخص شده و شیوه ها و برنامه های زمان بندی برای اجرای فعالیتها تعریف شده اند .
در فاز سوم .
هدف این می باشد که پیشرفت کارهای پروژه .
مطابق با برنامه ها و اصول و کیفیتهای تعیین شده در فاز دوم به مرحله عمل در آیند .
مسلم است که در این فاز .
سازمان اجرایی بمراتب بزرگتر از سازمانهایی که در فاز های قبلی پروژه فعالیت داشتند خواهد بود .
هزینه های صرف شده برای اجرای فعالیتها نیز بمراتب بیش از هزینه های مراحله قبلی پروژه می باشد .
در این فاز همانگونه که اشاره شد .
عامل کنترل دارای نقش اساسی بوده و لازم است با برداشت اطلاعات و آمار مناسب از نحوه پیشرفت کارها و مقایسه مشخصه های مختلف کارهای اجرا شدند با آنچه که برنامه ریزی شده, روند پیشرفت کارها و صرف هزینه و سایر منابع را کنترل نمود .
تهیه و مواد مصالح, تامین تجهیزات , استخدام نیروی کار متخصص در امور فنی , مالی , پرسنلی و … از وظایف اولیه مورد لزوم در این مرحله می باشد .
در بسیاری از موارد ممکن است مجموعه کارهائیکه پیمانکار اجرای آنها را بر عهده گرفته است , در حجمی بیشتر از , یا دارای طبیعتی متفاوت با کارهایی باشد که پیمانکار بتواند با کادری که دائم در اختیار دارد از عهده اجرای آنها برآید .
در این صورت پیمانکار اقدام به بستن پیمانهای دست دوم با سایر پیمانکاران خواهد نمود تا آنها با کاربرد تخصصها یا تجهیزات و امکانات بهتری که در اختیار دارند اجرای گروهی از فعالیتها را بر عهده گیرند.
برای بستن پیمانهای دست دوم , لازم است موافقت صاحب کار جلب شود.
واضح است که در حین اجرای کار, علیرغم دقت نظری که در تهیه طرحها و برنامه ها در فاز دوم به عمل آمده است , ایجاد تغییراتی در طرح , غیر قابل اجتناب می باشد.
پیمانکار در مراحل اجرای کار , بطور مستمر , با مشاوری که در این فاز, امور نظارت و کنترل را بر عهده دارد , تبادل نظر نموده و در مواردی که ایجاد تغییرات و تصحیحاتی در طرح ضروری باشد , با موافقت مشاور در این موارد اقدام خواهد نمود.
در چنین شرایطی نقشه های نشان دهنده حالت عملی اجرای فعالیت ها توسط پیمانکار تهیه خواهند گردید .
واضح است که در حین اجرای کار, علیرغم دقت نظری که در تهیه طرحها و برنامه ها در فاز دوم به عمل آمده است , ایجاد تغییراتی در طرح , غیر قابل اجتناب می باشد.
در چنین شرایطی نقشه های نشان دهنده حالت عملی اجرای فعالیت ها توسط پیمانکار تهیه خواهند گردید .
1 _ 3_ 4 مرحله پایانی ( اختتام ) مرحله پایانی پروژه ها را می توان به خودی خود یک (( پروژه )) نامید.
در این مرحله لازم است کارها بصورتی برنامه ریزی شوند که به راحتی قابل قبول بوسیله دستگاه نظارت و قابل تحویل به صاحب کار باشند .
بدیهی است چنین شرایطی بستگی کامل به نحوه اجرای فعالیت ها در طول فاز اجرائی دارد, ولی در اغلب موارد مشاهده شده است که در مرحله پایانی و تحویل پروژه , پیچیدگی مسائل بین پیمانکار , دستگاه نظارت و صاحب کار به حد اعلای خود رسیده و کار تحمیل موقت و آغاز بهره برداری از سیستم را به تعویق انداخته است .
چنین شرایطی باعث خواهد شد که سرمایه به کار گرفته شده برای مدتی بدون استفاده مانده و از سوی دیگر , پیمانکار نیز به علت درگیری و وابستگی به پروژه نتواند از منابع و امکانات خود در سایر پروژه ها استفاده نماید .
در مراحل پایان فاز سوم ( فاز اجرائی ) معمولاً کاربرد نیروی انسانی و تجهیزات روند کاهشی داشته و بنابراین بر عهده پیمانکار است که در این مراحل , با برنامه ای دقیق و حساب شده , پرسنل و تجهیزات خود را که در پروژه کاربرد ندارند بکاری دیگر بگمارد , یا به کار افرادی که به صورت موقت برای این پروژه استخدام شده اند و کار جدیدی برای آنها در نظر ندارد خاتمه داده , با آنها تسویه حساب نماید .
رعایت صحیح مقررات دولتی , و حل و فصل مسائل با اتحادیه های کارگری از وظایف مشکل , ولی غیر قابل اجتنابی است که پیمانکار با آن مواجه خواهد بود .
در اواخر فاز سوم و شروع فاز پایانی , روحیه افراد شاغل در پروژه , به دلیل نگرانی در مورد از دست دادن شغل و بیکار ماندن , بمراتب ضعیف تر از دوره های آغاز فاز اجرا می باشد.
پیمانکار باید این مسائل