خلاصه : در گذشته مادران از هر نوع ورزش و تحرکی منع می‌کردند و حرکات نرمشی و پیاده‌روی را باعث سقط یا زایمان زودرس می‌دانستند اما امروزه با تشکیل کلاس‌های آمادگی برای زایمان و آموزش تمرینات تنفسی و آماده‌سازی بدن برای زایمان، بیش از پیش اهمیت ورزش مشخص شده است.
اگر بگوئیم حال که باردار هستید وقت آن رسیده که خودتان را به ورزش عادت دهید زیرا تمرینات بدنی، ورزش، استراحت و خواب کافی، اگر برای سلامت هر فرد ضروری باشد، برای خانم‌ها در هنگام بارداری واجب و حیاتی است.آنچه در این میان درخور توجه است تغییراتی است که در چند دهه اخیر در مراقبت‌های دوران بارداری به‌وجود آمده است.
ورزش های دوران بارداری و پس از زایمان در گذشته مادران از هر نوع ورزش و تحرکی منع می‌کردند و حرکات نرمشی و پیاده روی را باعث سقط یا زایمان زودرس می‌دانستند اما امروزه با تشکیل کلاس‌های آمادگی برای زایمان و آموزش تمرینات تنفسی و آماده‌سازی بدن برای زایمان، بیش از پیش اهمیت ورزش مشخص شده است.گذشته از مسئله آمادگی برای زایمان، اعتقاد بعضی از مردم بر این است که بارداری تناسب اندام را به‌هم می‌زند.
اما باید گفت بارداری لزوماً اندام را خراب نمی‌کند.
افزایش وزن، تغییر وزن بدن، کاهش نسبی تونوس شکم و بزرگی سینه‌ها موقتی است و مادر عاقل کسی است که این تغییرات را به‌عنوان یک پدیده موقتی پذیرفته و با ورزش و نرمش‌های مناسب دوران بارداری و پس از زایمان در رفع آن بکوشد.در دوران بارداری مرکز ثقل بدن تغییر می‌کند و به جلوی ستون‌فقرات متمایل می‌شود.
به این علت مادر باردار تمایل دارد که شانه‌های خود را به عقب بکشد و در نتیجه حالت فرورفتگی بیش از اندازه‌ای در ستون فقرات او به‌وجود می‌آید که موجب دردهائی در کمر خواهد شد.
کم‌تحرکی، تأثیر هورمون‌های مترشحه جفت و تغییر در نحوه خوابیدن و برخاستن کمردرد را تشدید می‌کند.
قرارگیری صحیح بدن، جلوگیری از افزایش وزن، نرمش‌های مداوم روزانه و استفاده از سینه‌بند مناسب از عواملی است که به برقراری و تناسب اندام کمک می‌کند.
ورزش راه لذت‌بخشی است برای اینکه خودتان را آماده کنید برای تغییرات دوران بارداری.
با ورزشهای مناسب می‌توانید آمادگی خوبی نیز برای انجام زایمان کسب کنید و راه برگشت به تناسب اندام پس از دوران بارداری را هموار کنید.
ورزش همچنین موجب افزایش آزاد شدن هورمون‌هایی به نام اندورفین‌ها شده و باعث کاهش احساس خستگی و افسردگی‌تان می‌شود و نیز کاهش درد پشت، کاهش احتمال بروز گرفتگی ساق پا، یبوست و تنگی نفس را به دنبال دارد.
اما چه‌ورزشی؟
چقدر؟
و چگونه؟
...
شما می‌توانید بسیاری از این روش‌ها را که در طی بارداری توصیه می‌شود در طی فعالیتهای دیگر روزانه‌تان انجام دهید.
به طور مثال، تمرین‌های مربوط به تقویت کف لگن را می‌توانید در طی شستشوی دندان‌ها انجام دهید.
ورزش پا و قوزک پا را می‌توانید در حالی که پشت میزتان نشسته‌اید و یا در اتوبوس هستید، انجام دهید و یا در حالی که در حال خواندن کتاب و یا تماشای تلویزیون هستید، تمرین تیلور را انجام دهید.
تمرینات مکرر ولی کوتاه مدت بهتر از تمرینات طولانی مدت یک بار در روز است.
بعضی ورزش‌ها مخصوصاً در طی بارداری توصیه می‌شوند؛ مانند پیاده روی، شنا، یوگا و...
اما ورزش‌هایی مانند اسکی و اسب سواری به خصوص در هنگامی که سن بارداری افزایش می‌یابد و رحم بزرگ‌تر می‌شود با خطرات بیشتری همراه است.
در دوران بارداری، تمرین‌های پرشی نیز انجام ندهید زیرا این کار به شدت به سینه‌های شما آسیب می‌رساند و برای ناحیه پشت، ستون مهره‌ها و لگن، مفصل سر استخوان ران و زانوها مضر است.
کلیه فعالیت‌هایی که به حمل وزنه منجر می‌شوند نیز برای شما مضرند.
تمرین دراز و نشست را انجام ندهید چون این کشش، بازگشت به حالت اول را بعد از زایمان طولانی می‌کند.
همچنین نگه داشتن پا در حالت ارتفاع در حالی که به پشت خود خوابیده‌اید، می‌تواند موجب همان اثر شود.
همیشه قبل از شروع ورزش، نرمش‌هایی جهت گرم کردن بدنتان انجام دهید.
گرم کردن به آرامی بدن شما را برای تمرینات سنگین‌تر آماده می‌کند و همچنین موجب انطباق مناسبی با تمرینات روزانه می‌شود.
● تمرینات کششی سر و گردن هر تمرین را ۵ تا ۱۰ بار به آرامی انجام دهید.
در هنگام انجام این تمرینات شما نباید احساس ناراحتی کنید.
همچنین حتماً در هنگام انجام این تمرینات در موقعیت بدنی مناسب باشید.
۱) سرتان را به آرامی تکان دهید.
در ابتدا به آرامی سرتان را به یک طرف خم کنید.
این تمرین را در جهت دیگر انجام دهید.
۲) مطابق شکل سر را به آرامی به پشت خم کنید و مجدداً به حالت اول برگردانید.
۳(سر را به طرف چپ و راست بچرخانید.
● نرمشی برای مفصل دست در حالت راحتی در حالی که در حالت چهار زانو هستید و پشتتان کشیده است بنشینید، در حالی که سرتان را به آرامی مستقیم نگاه داشته‌اید نفستان را بیرون دهید و بالا تنه را به آرامی به سمت راست بچرخانید.
در همین هنگام دست راست خود را در پشت خود قرار دهید.
این تمرین را با دست چپ و به طرف چپ نیز انجام دهید.
برای کاهش خستگی مفصل دست می‌توانید آن را به آرامی در حالت کشیده قرار دهید.
مطابق شکل برای کنترل میزان کشیدگی، دست خود را می‌توانید روی زانو قرار دهید.
● نرمشی برای بازوها و شانه‌ها روی زانوهایتان بنشینید.
دست راست‌تان را به آرامی به طرف بالا بکشید.
سپس آن را به پشت خم کنید و دست چپ‌تان را مطابق شکل به دست راست قلاب کنید.
سپس مطابق شکل به ترتیب دست راست و سپس دست چپ خود را به صورت آویزان برای ??
ثانیه نگاه دارید.
دست دیگرتان را روی آرنج قرار دهید و به آرامی دست دیگر را به طرف پایین فشار دهید.
سپس دست‌ها را در حالت راحت قرار دهید.
در صورتی که نمی‌توانید این تمرین را انجام دهید، ناراحت نباشید.
● تمرین ساق و کف پا روی زمین بنشینید.
در حالی که بدنتان کاملاً کشیده و پاها به طرف جلو دراز شده است، دست‌ها را در پشت روی زمین نزدیک مفصل سراستخوان ران قرار دهید تا بتواند در تحمل وزن به شما کمک کند.
زانو را خم کنید.
سپس آن را در حالت کشیده قرار دهید.
این کار را با پای دیگر تکرار کنید.
این حرکت باعث تقویت عضلات ساق پا و ران می‌شود.
● ورزشی برای بهبود گردش خون مستقیم بنشینید و دست‌ها را در پشت حایل کنید.
پایتان را از زمین بلند کنید و آن را به طرف داخل به حالت کشیده سفت کنید.
سپس با حرکت مفصل قوزک در هوا یک دایره رسم کنید.
برای رفع خستگی می‌توانید کف پا را به خارج متمایل کنید.
● برای تقویت عضلات کف لگن مطابق شکل به پشت دراز بکشید.
در حالی که دست‌هایتان در کنار بدن است کف پا را به زمین فشار دهید و لگن را تا ارتفاعی که می‌توانید از زمین بلند کنید.
سپس به آرامی به طرف پایین برگردید.
در این حین به آرامی و عمیق تنفس کنید.
● برای کشش ستون مهره‌ها مطابق شکل به پشت دراز بکشید و دست‌ها را از هم باز کنید و در حالی که نفستان را بیرون می‌دهید، به آرامی زانو را به طرف چپ و سر را به راست بچرخانید.
این حرکت موجب گردش آرام ستون مهره‌ها می‌شود.
در این حالت برای چند ثانیه کوتاه بمانید و به حالت اول بازگردید و این کار را در جهت مخالف تکرار کنید.
● تمرین تیلور روی زمین بنشینید و پاهایتان را دراز کنید.
سپس به آرامی زانوها را مطابق شکل خم کنید و کف پاهایتان را در کنار هم قرار دهید.
ران را از هم باز کنید و به آرامی به زمین نزدیک کنید.
در هنگام این تمرین پشت باید کاملاً صاف و کشیده باشد و شانه‌ها و گردن باید در حالت راحت قرار بگیرد.
نفس‌های عمیق بکشید.
در صورتی که تمایل داشته باشید، می‌توانید از یک پتو و یا بالش نازک برای نشستن استفاده کنید و از دیوار برای حمایت پشت استفاده نمایید در صورتی که تمایل داشته باشید، می‌توانید از یک پتو و یا بالش نازک برای نشستن استفاده کنید و از دیوار برای حمایت پشت استفاده نمایید.
در صورتی که در ابتدا چسباندن کف پاها مشکل است، می‌توانید با فاصله این کار را انجام دهید.
مثلاً کف پاها حدود ۳۰ سانتی متر فاصله داشته باشد.
استمرار در این تمرین و نزدیک کردن آرام کف پاها باعث خواهد شد که بتوانید کف پاها را به هم بچسبانید.
● تمرین چمباتمه زدن در حالی که پاهایتان حدود ۴۵ سانتی متر از هم فاصله دارد و پشت کاملاً کشیده است، بایستید و سپس به آرامی در حالت چمباتمه بنشینید و دست‌ها را مطابق شکل در جلوی بدن قلاب کنید.
سعی کنید باسن در تماس با زمین قرار بگیرد، به طوری که وزن بدن روی انگشتان و سرران تقسیم شود.
تا زمانی که احساس ناراحتی نکرده‌اید، می‌توانید در این حالت بمانید و سپس به طرف جلو متمایل شوید و به آرامی بایستید.
این حرکت می‌تواند به صورت یکی از تمرینات روزانه شما درآید.
شما می‌توانید از این حرکت در هنگام برداشتن وسایل و وزنه‌ها، استفاده کنید.
این حرکت باعث می‌شود که عضلات و مفاصل ناحیه لگن قابلیت انعطاف داشته باشد و عضلات ران و پشت قوی‌تر و درد ناحیه پشت کمتر شود.
در صورتی که لازم می‌دانید برای انجام این تمرین از وسیله‌ای مانند صندلی و لبه پنجره و...
استفاده نمایید تا به این ترتیب در هنگام چمباتمه زدن شما را حمایت کند.
(مطابق شکل( ● تمرینات آرام‌سازی به تدریج که رحم رشد می‌کند، احتمالاً شما متوجه می‌شوید که دراز کشیدن به پشت در حالی که یک بالش زیرسرتان قرار دارد تمرین مناسبی است.
شما می‌توانید به راحتی در این حالت به استراحت بپردازید.
همچنین مطابق شکل می‌توانید پاهایتان را روی یک صندلی قرار دهید تا پاها و مفاصل زانو استراحت کنند.
ارتفاع صندلی باید طوری باشد که زاویه ران با زمین مطابق شکل حفظ شود.
● دراز کشیدن در حالی که یک بالش زیر سرتان قرار دارد، به پهلو دراز بکشید.
بازویتان را مطابق شکل قرار دهید و پاها را در موقعیت مشابه شکل به حالت راحت قرار دهید.
چشم‌هایتان را ببندید و روی تنفستان تمرکز کنید.
چرا نرمش در دوران بارداری ضرورت دارد؟
برای تأمین اکسیژن اضافی مورد نیاز جنین ضربان قلب و تعداد تنفس مادر افزایش می‌یابد.
نیم‌ساعت پیاده‌روی در محیطی آرام و هوای تمیز سبب می‌شود که این میزان اکسیژن اضافی راحت‌تر جذب شود.
به‌دلیل تأثیر هورمون‌های جفت، کم‌تحرکی و فشار رحم حامله بر روی دستگاه گوارش، یبوست نیز یکی دیگر از مشکلات بارداری است که با نرمش، پیاده‌روی و تغذیه مناسب می‌توان از آن پیشگیری نمود.
نرمش در دوران بارداری چه فایده‌ای برای مادر باردار دارد؟
شاید بتوان در یک جمله گفت که هدف از تمرین‌های بدنی در دوران بارداری حفظ حالت و وضع عضلات بدن و زیبائی اندام مادر است تا بتواند از نظر جسمی و روحی برای زایمان آماده شود.
نرمش‌های صحیح سه امتیاز بارز به همراه دارند: نخست آن‌که نرمش باعث می‌شود که دوران بارداری روند بهتری داشته باشد.
گردش خون و اکسیژن‌گیری را تسریع می‌نماید و بدن را در وضعیتی قرار می‌دهد که قادر باشد جنین را با خستگی کمتری حمل کند.
از نظر سلامت اعصاب نیز اثرات ورزش غیرقابل انکار است.دلیل دیگر آن‌که نرمش با نیرومند کردن ماهیچه‌هائی که در موقع زایمان نقش عمده‌ای برعهده خواهند داشت و نرم کردن مفصل‌های باسن بدن را برای زایمان سریع‌تر و راحت‌تر آماده می‌سازد.
مادری‌که در دوران بارداری به‌طور مرتب نرمش می‌کند به داروی مسکن کمتری به هنگام تولد نوزادش نیاز دارد.و بالاخره نرمش به قسمت‌های مختلف بدن اجازه می‌دهد که پس از زایمان زودتر شکل طبیعی و عادی خود را بازیابند، شکم دوباره تو برود، بدن لاغر شود، سینه‌ها از شکل نیفتد و غیره...و همان‌طور که قبلاً گفتیم نرمش و تحرک سبب فعال شدن بهتر دستگاه تنفس و گوارش و رفع مشکل یبوست و تسریع گردش خون در تمام قسمت‌های بدن به‌خصوص در ناحیه پاها خواهد شد.
حفظ و ترجیحاً بهبود تناسب به‌عنوان یک هدف در دوران حاملگی در نظر گرفته می‌شود.
چه ورزشی برای مادر باردار مناسب است؟
پیاده‌روی، شنا و نرمش‌های مخصوص دوران بارداری از ورزشهای مفید در این دوران هستند.پیاده‌روی روزی ده دقیقه تا نیم‌ساعت بر روی چمن یا زمین خاکی (سطوح نرم) با یک کفش مناسب و لباس راحت باعث تقویت عضلات شکم شده و سبب احساس راحتی و نشاط می‌شود در صورت احساس ناراحتی یا درد باید این ورزش را قطع و از سایر ورزش‌ها سود جست.
شنا: برای یک خانم باردار بعد از پیاده‌روی، شنا بهترین ورزش محسوب می‌شود.
خانم ورزشکاری که به‌دلیل بارداری مجبور است ورزش را کنار بگذارد می‌تواند شنا کند و با این‌کار هم فعالیت بدنی خود را حفظ می‌کند و هم ورزش مفید و فرح‌بخشی انجام می‌دهد.
شنا موجب آرامش جسم و روح می‌شود و در کم‌کردن اضافه وزن نیز مؤثر است.
از طرف دیگر شنا یکی از بهترین تمرینات ماهیچه‌ای و تنفسی است.
با توجه به این دلایل شنا برای مادر آینده بسیار مفید است.
استفاده از استخر به‌جزء در فصل تابستان که معمولاً تعداد مراجعان زیاد