مقدمه: سیستم های اطلاعات دراشکال گوناگون می تواند درسازمانهاوکسب وکارها به کارگرفته شوند .مواردی نظیر انجام فعالیتها،حل مسائل سازمانی وپیگیری فرصتهای تجاری ،همگی بااستفاده ازآن امکان پذیر می گردد.
دراین مقاله قصد داریم اطلاعات تجاری (BIS) راکه کارکردهای گوناگون سازمانی نظیر بازاریابی،مالی ، حسابداری ،مدیریت عملیات ومدیریت منابع انسانی راپتیبانی می کند،موردبررسی قرارمی دهیم ودرپی آن اثراتی که می تواند بااستفاده ازاین سیستم ها در عملکرد سازمانها و کیفیت خروجیهای آن ایجادشود رامورد مطالعه قرارمی دهیم .
اهمیت اطلاعات درتجارت امروزه اطلاعات هم به عنوان یک منبع استراتژیک درسازمان وهم به عنوان یگ منبع عمده برای ارزش افزوده مطرح است.
اطلاعات همواره به عنوان یک مزیت رقابتی قلمداد شده است .دستیابی به اطلاعات مربوط به فعالیتها ی گوناگون سازمان ازجنبه های مختلف می تواند برعملکرد کلی آن اثرگذارباشد ،برخی ازمزایای آن به شرح ذیل است: داشتن اطلاعات درزمینه نیازهاودیدگاههای مصرف کنندگان نسبت به کالاها وخدمات فعلی سازمان می تواندبه بهبود محصولات وایجا محصولات جدید منجرشود .
اطلاعات درمورد پیشرفتهایی که در زمینه موادکاربرد فناوری وجودداردمی تواند به کارایی وبهره برداری درفرایند تولیدبهبود طراحی وکیفیت محصول منجر گردد.
ارتباط پیشرفته میان کارکنانی که خدماتی رابه مشتری ارائه می دهند وگروه عملیات طراحی وتولید محصول ،موجب مشخص شدن نواقص کالاومشکلات درنصب واجرای عملیات خواهد شد ولذا موجب افزایش کیفیت شود.
وجود جریان صحیح اطلاعات بین بخشهای تولید وفروش می تواند وظایف پیش بینی وبرنامه زمان بندی تولید رابهبود بخشیده وزمان تحویل راکاهش دهد.
به علاوه هرسازمانی که داده های صحیح ،دقزیق ،بهنگام وجامع دراختیار داشته باشدمیتواند درکمترین زمان ،به داده های ورد نیازش دسترسی داشته باشد ،بهتر می تواند به اهداش نایل شود.(7) ویژگیهای اطلاعات مناسب: اطلاعات مفید دارای چهارویژگی هستند: 1- بهنگام بودن 2- کیفیت 3- کامل بودن 4- مربوط بودن.بهنگام بودن به اینکه آیادرهنگاه تصمیم گیری دسترسی به اطلاعت اماکم پذیر است یاخیر،اشاره دارد.
کیفیت به معنای صحت اطلاعات است .افراد به سادگی می تواند بااطلاعات غلط تصمیم های اشتباهی رااتخاذ کنند.کامل بودن به مقدار اطلاعات گردآوری شده ،دلالت داردومربوط بودن به میزان ارتباط اطلاعات بااهداف تصمیم ها اشاره دارد.
معیارهای مناسب به مدیریان کمک خواهد کرد تااطلاعات وگزینه های صحیح راانتخب کنند(3) مقاصدکلی اطلاعات دریک دیدگاه کلی،اطلاعات داده های موردنیاز برای تصمیم گیری رافراهم می کند.
این امر از طریق توصیف حالات پدیده ها ،تبیین رخدادها ،پیش بینی رویدادها ،پیشنهاد راهکارهای لازم وسرانجام ارزیابی فعلیتهای ارائه شده ،صورت می پذیرد .
-توصیف داده ها: دراین مرحله هدف ازگردآوری داده ها توصیف شرایط موجوداست .همچنین دراین مرحله داده های مربوط به متغیرهای تاثیرگذار برعملکرد سازمان ونیز نتیجه عملکرد سازمان جمع آوری می شود تادرمراحل بعد باتفسیر و تعبیر این داده ها به اطلاعات موردنیاز دست یافت .
تبیین رخدادها : تبیین رخدادها عاملی است که ناآشنایی وغیر منتظره بودن محیط راکاهش می دهد .درحوزه علم تبیین شرایطی است که تحت آن برخی رویدادها تغییر ازصول پذیرفته شده تبعیت می کند .
-پیشنهاد راهکارها : این فرایند شامل مراحل تصمیم گیری است .تعیین اهداف،شناسایی گزینه های مربوط ونتایج احتمالی آن ،ارزیابی این نتایج ودرپایان انتخاب تصمیم بهینه .
-ارزیابی: به طور خاص درسازمان ارزیابی فرایند تعیین چگونگی موفقیت برخی برنامه ها یااقدامات دردستیابی به اهداف تعیین شده است .
اطلاعات مورد نیاز برای ارزیای به مدیران کمک می کند تابرنامه های اجرایی راارزیابی کنند وپتانسیل آتی آن رامشخص کنند.(4) سیستم های اطلاعات فرابخشی: سیستم های اطلاعات اغلب ترکیب یکپارچه ای از سیستم های اطلاعاتی بخشی هستند .این قبیل سیستم ها فرایند های تجاری راپشتیبانی می کنند.
فرایند هایی نظیر: توسعه محصول جدید،تولید،توزیع،،مدیریت سفارش ها،پشتیبانی ازمشتریان ونظایر آن .بسیاری ازسازمانها به سیستم های فرابخشی به عنوان راهی استراتژیک برای استفاده ازفناوری اطلاعات درسهیم ساختن منابع اطلاعاتی میان بخشهای مختلف می نگرند،که به موجب آن کارایی و اثر بخشی فرایند های تجاری خود رادردسیابی به اهداف استراتژیک خود ،بهبود بخشید .به عنوان مثال،می توان ازفرایند توسعه محصول جدید درسک سازمان تولیدی یاد کرد.
این فرایند تجاری (محصول جدید)می بایستی ازسیستم های اطلاعات فرابخشی استفاده کنند که چندیت بخش رادرگیر می کنند.(شکل1) سیستم های اطلاعات تجاری : سیستم های اطلاعات تجاری براساس وظایف وکارکردهای تجاری که آنها راپشتیبانی می کنند ،مورد تجزیه تجزیه وتحلیل قرار می گیرند .
همان گونه که درشکل دومشاهده می شود ،سیستم های اطلات تجاری به پنج بخش اصلی گروه بندی شده اند .این سیستم ها بایکپارچه شده بایکدیگر به صورت فرابخشی سیستم های اطلاعات تجاری راشکل می دهند .(2) همان گونه که درشکل دومشاهده می شود ،سیستم های اطلات تجاری به پنج بخش اصلی گروه بندی شده اند .این سیستم ها بایکپارچه شده بایکدیگر به صورت فرابخشی سیستم های اطلاعات تجاری راشکل می دهند .(2) سیستم های اطلاعات بازاریابی: سیستم اطلاعات بازاریابی شامل افرادوتجهیزات وروشهایی است که اطلاعات موردنیاز برای تصمیم گیران بازاریابی را به صورت صحیح وبهنگام ،گرد آوریی،دسته بندی ،تحلیل ،ارزیابی ومنتشر می کند(5)شرکتهای تجاری به منظور شناسایی وپاسخ به تغییرات پرشتاب محیط امروزی،به گونه ای فزاینده به سمت استاده ازفناوری اطلاعات گرایش پیدا می کنند.
به عنوان مثال وب سایت ها وسرویسهای اینترنتی امکان برقراری فرایند بازاریابی تعاملی رافراهم ساخته است که به موجب آن مشتریان می توانند درساخت ،بازاریابی،خرید وبهبود کالاوخدمات ،به عنوان یک شریک برای سازمان تبدیل شوند .(2) بازاریابی دوجانبه (تعاملی): رشدانفجاری فناوریهای اطلاعاتی تاثیر عمده ای رابربخش بازاریابی داشته است .
واژه بازاریابی دوجانبه به تشریح نوعی ازبازاریابی می پردازد که برپایه آن ،ازاینترنت ،اینترنتها واکسترانت ها برای یک تعامل دوسویه میان سازمان ومشتریانش ویا مشتریان بالقوه اش بهره گرفته می شود .هدف بازاریابی دوجانبه توانا ساختن شرکت برای استفاده سود آور ازاین شبکه ها برای جذب ونگهداری مشتریان است که می خواهنددرساخت،خریدوبهبود کالاها و خدمات باسازمان شریک باشند .
درمحیط جدید اینترنتی بازاریابی ،مشتریان تنها نقش یک شرکت کننده منفعل راکه پیش ازخرید تبلیغات رسانه ای رادریافت می کند ،ایفا نمی کنند،بلکه به صورت فعالانه دریک محیط شبکه ای درگیر شده اند .بازاریابی دوجانبه مشتریان راتشویق می کند تادرتوسعه محصول جدید ،تحویل دادن وموضوعهای مربوط به خدمات (هنگام فروش وپس ازفروش)دخالت کنند.
این امر بااستفاده ازفناوریهای گوناگون اینترنتی نظیر گروههای مباحثه خبری ،پرسشنامه ها وفرمهای نظرسنجی روی شبکه ونام نگاریهای ازطریق پست الکترونیک میسر شده است.
اتوماسیون نیروی فروش: رایانه ها وشبکه ها بسترهایی رابرای اتوماسیون نیروهای فروش فراهم آورده اند .نیروهای فروش می توانند ازطریق شبکه ها ازآخرین خدمات واطلاعات شرکت آگاه شوند.این امرنه تنها باعث افزایش بهره بروری شخصی فروشندگان می شود بلکه به طورچشمگیری سرعت دریافت داده های فروش راازبازار فروش برای مدیران بازاریابی دردفتر مرکزی شرکت ،افزایش می دهد واین امکان رابرای مدیران فروش فراهم می آورد که باارائه اطلاعات بهنگام از فروشندگان خود پشتیبانی کنند.
مدیریت محصول فروش: مدیران فروش باید عملکرد فروشندگان شرکتهایشان رابرنامه ریزی ،نظارت وپشتیبانی کنند.بنابراین ،دربسیاری ازشرکتها سیستم های رایانه ای گزراش های تحلیلی فروش راارائه می کنندکه فروش هریک ازمحصولات ،خطوط محصول ،مشتریان انواع مشتریان ،فروشندگان ومناطق فروش راتجزیه وتحلیل می کنند.این گزارشها درپایش عملکرد فروش محصولات وفروشندگان ونیز درتهیه برنامه های پشتیبانی ازفروش برای بهبود نتایج فروش به مدیران بازاریابی کمک می رساند .مدیران محصول نیز به اطلاعاتی برای برنامه ریزی وکنترل عملکرد هریک ازمحصولات نیاز دارند .
سیستم های اطلاعاتی می تواند درارائه داده های مربوط به قیمت ،درآمد ،هزینه ها ورشد هریک ازمحصولات موجود وتوسعه محصولات جدید یاری رسان باشند .
ترویج فروش وتبلیغات : مدیران بازاریابی درتلاش هستندتادر حداقل هزینه های تبلیغات وترویج ،فروش راحداکثر سازند .سیستم های اطلاعات بازاریابی ازاطلاعات تحقیقات بازار ومدلهای ترویج برای کمک درمواردذیل بهره می گرند: 1-انتخاب رسانه وروشهای ترویجی 2- تخصیص منابع مالی 3- کنترل وارزیابی نتایج حاصل برنامه های متنوع تبلیغاتی وترویجی .
قیمت گذاری کالاها وخدمات: قیمت گذاری ،تصمیمی بسیار مشکل است وقیمتها به طور مستمر پیدامی کند .برای مثال ،شرکت باید درپاسخ به تغییرات قیمتی رقبا ،قیمتهای خود راباقیمتهای آنها منطبق سازد.
بسیاری ازشرکتها ازپردازشگر تحلیلی آن لاین برای قیمت گذاری ودیگر تصمیمها ی بازاریابی استفاده می کنند.
موتورهایجستجو مشتریان راقادر ساخته است تابامقایسه قیمتهای مختلف ،کالا یاخدمت رادرقیمتی که می خواهند ،انتخاب کنند.شرکتها نیز این امکان رادارند تاقیمتهای خود رابارقبا مقایسه کنند.(3) توزیع : وجود پروفایل مشتریان درپایگاههای داده شرکت ،این امکان رافراهم می سازد تاباتقسیم بندی جغرافیایی بتوان به یک شبکه توزیع بهینه دست یافت .
خریدهای اینترنتی نحوه توزیع راتغییر داده است .به طوری که شرکتها باید نیروی بیشتری رابرای تحویل کالاها وخدمتشان درسریعترین زمان وبالاترین کیفیت به کارگیرند.(3) بازاریابی هدفمند : بازاریابی هدفمند به ابزاری مهم درتدوین استراتژی های تبلیغی وترویجی وب سایت های تجاری الکترونیک شرکتها تبدیل شده است .بازاریابی هدفمند شامل پنج جزء است : جامعه های ویژه ،محتوابرای مخاطبان اصلی ،زمینه موردنطر ،عوامل جمعیت شناختی وروانشناختی ورفتار مجازی ، تلاشهای تبلیغات وترویج می تواندبه تناسب بازدید هرفرد ازسایت تغییر کند .این استراتژی براسس فایلهای کوکی که دربازدیدهای قبلی فردبازدید کننده روی دیسک سخت رایانه اوقرارگرفته است ،امکان پذیر گردد.این فایلهای کوکی شرکت راقادر می سازد تابه رفتار آن لاین یک فرد دروب سایت پی ببرد وآنگاه تلاشهای بازاریابی خود رامتناسب باآن ارائه کند.
تحقیقات بازار وپیش بینی ها : سیستم های اطلاعات تحقیقات بازار برای کمک به مدیران دربرآورد پیش بینی های بهتر بازاریابی وتدوین استراتژی های کارآمدتر بازاریابی ،اطلاعات وآگاهی های موردنظر راارائه می کند.سیستم های اطلاعات بازاریابی به بازار پژوهان کمک می کند تاتعدادبی شماری ازاطلاعات راباتوجه به طیف گسترده ای ازمتغیرها ،جمع آوری ،تحلیل ونگهداری کنند.این اطلاعات شامل مشتریان ،خریداران احتمالی ،مصرف کنندگان ورقبا می شود .
روند های بازار ،اقتصادوجمعیت شناختی نیز مورد تحلیل قرارمی گیرند .این داده ها می تواند ازمنابع مختلفی نظیر پایگاههای داده شرکن ،انبارداده ها ،سایت های اینترنتی ،بازریابی ازراه دوروشرکتهای خدماتی اطلاعاتی جمع آوری شوند .پس ازآن نرم افزارهای گوناگون آماری می تواند درتحلیل داده های تحقیقات بازار وپیش بینی فروش ودیگر روند های مهم بازار به مدیران کمک کنند.
سیستم های اطلاعات تولید: سیستم های اطلاعات تولید ازبخشهای عملیات وتولید پشتیبانی می کنند که دراین بخشها تمامی فعالیتهای مرتبط با برنامه ریزی وکنترل فرایندهای تولید کالا ویاخدمات رادربرمی گیرد.دراین بخش کاربردهای تولید مبتنی بررایانه رابرای تشریح نحوه پشتیبانی سستم های اطلاعات ازبخشهای تولید وعملیات ،مورد بررسی قررامی دهیم .(2) تولید یکپارچه رایانه ای: طیف گسترده ای از سیستم های اطلاعاتی برای پشتیبانی ازتولید یکپارچه رایانه ای (CIM) به کار می رود .مفهوم کلی تولید یکپارچه رایانه ای برموارد ذیل تاکید دارد: ساده سازی: ساده ساختن ومهندسی مجددفرایندهای تولید،طراحی محصول وسازمان کارخانه به عنوان پایه ای برای یکپارچه کردن فرایند ووظایف؛ خودکار کردن : خودکارکردن فنرایندهای تولید ووظایف تجاری که بااستفاده ازرایانه ها ،ماشین ها وروبات ها پشتیبانی می شود .
یکپارچه کردن: همه فرایند تولید وپشتیبانی بااستفاده ازرایانه ها،شبکه های ارتباطات ازراه دور ودیگر فناوریهای اطلاعاتی منسجم می شوند.
هدف کلی تولید یکپارچه رایانه ای ودیگر سیستم های اطلاعاتی تولید ایجاد فرایند های تولیدی انعطاف پذیر وچابک است که از آن طریق بتوانند محصولات رادربالاترین سطح کیفیت تولیدکنند.بنابراین تولید یکپارچه رایانه ای ازمفاهیمی نظیر سیستم های تولید انعطاف پذیر،تولید چابک ومدیریت کیفیت فراگیر پشتیبانی می کند.اجرای چنین سیستمی شرکت راقادر می سازد تابه نیازمندیهاو درخواستهای مشتریان به سرعت پاسخ دهد وبه برآورده ساختن آن خواسته ها باکالاها وخدمات باکیفیت بالا،اهتمام ورزد.
تولید به کمک رایانه (CAM)وسیستم های اجرای تولید: سیستم های (CAM) سیستم هایی هستند که فرایند های تولید رااتوماتیک می کنند.
سیستم های اجرایی تولید نیز سیستم های اطلاعاتی هستند که عملکرد عنلیات محوطه کارخانه رانظارت می کنند.
این سیستم ها پنج جزء ضروری فرایند تولید،یعنی مواداولیه،تجهیزات ،کارکنان ،دستورالعملها ومشخصات فنی ،وتسهیلات تولیدی رانظارت ،پیگیری وکنترل می کنند.
شبکه های همکاری تولید: فرایند های تولید نظیر مهندسی وطراحی به کمک رایانه ،تولید،کنترل،زمانبندی تولید ومدیریت تدارکات نوعا درگیر یک فرایند همکاری هستند.این همکاریها ازطریق اینترنت ،اینترانت واکسترانت ودیگر شبکه هابرای پیونددادن ایستگاههای کاری مهندسان ومتخصصان باهمکارانشان دردیگر سایت ها افزایش یافته است.این شبکه های همکاری تولید می توانند ارتباط کارکنان درون یک شرکت رابایکدیگر برقرارکند ویا نمایندگان شرکت کننده یا مشتریان راباآنها مرتبط سازد.
کنترل فرایند: کنترل فرایند عبارت است از استفاده ازرایانه برای کنترل فراینده های فیزیکی درجریان یک سیستم رایان های کنترل فرایند به استفاده ازحسگرهای مخصوصی نیاز دارد که پدیده های فیزیکی نظیر تغییرات دما یافشار رااندازی کند.
نرم افزار های کنترل فرایند ازمدلهای ریاضی برای تحلیل داده هایی که ازفرایند درجریان به دست آمده ،مقایسه آنها بااستانداردهااستفاده می کند.سپس رایانه فرایند راازطریق تعدیل توسط ابزارهای کنترل نظیر ترموسات ها،سوپاپ ها ومانند آن هدایت می کند.
روباتیک: مهمترین پیشرفت درتولید یکپارچه رایانه ای ،خلق ماشین های هوشمند وروبات هاست.این دستگاهها به کمک میکرورایانه ها فعالیتهای خود رامستقیما کنترل می کنند.این روباتها به عنوان کارگران یقه فولادین ،به منظور افزایش بهره برداری وکاهش هزینه ها مورد استفاده گرفته اند.همچنین روبات ها برای حوزه ها وفعالیتها ی کاری مخاطره آمیز ارزشمند هستند.
مهندسی به کمک رایانه: مهندسان تولیدی ازمهندسی به کمک رایانه (CAE) برای شبیه سازی مدلهای طراحی محصول که باروشهای طراحی به کمک رایانه ایجاد شده اند ،استفاده می کنند.بسته های نرم