مسجد خانه خدا و جایگاه انبیاء و رسولان وحی و مامن مومنان است.
مسجد بهشت روی زمین و تنها مکانی است که انسان با حضور در آن به ساحل آرامش و اطمینان می رسد.
مکانی که با حضور در آن می توان به قدرت مطلقه الهی اتکا کرد و با امید و توکل به او پله های رشد و کمال را طی نمود.
آشنایی بیشتر با این مکان مقدس و شناخت ویژگی ها و احکام و مسائل پیرامون آن به انسان کمک می کند تا به نگاهی عمیق تر در این مکان حضور یابد.
از آنجا که اسلام دین انسان سازی است و هدف از تعالیم و آموزش های دینی، ساختن و تربیت انسانها است ، همه ابزارها و امکانات نیز در این جهت بکار گرفته می شوند.
مسجد نیز با داشتن جایگاهی بس رفیع در فرهنگ اسلامی خود مکان و امکانی برای ساختن و تربیت انسانهاست.
انقلاب اسلامی ایران نیز به دلیل داشتن خاستگاه و محتوای دینی، فرزند و مولود مسجد است و بی شک ادامه حیات آن نیز جز در ستیه مسجد امکان پذیر نیست.
سخنان و رهنمودهای بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی (ره ) و مقام معظم رهبری حضرت ایت الله العظمی جامنه ای مدظله العالی در مورد جایگاه مسجد در اقلاب اسلامی برخاسته از همین دیدگاه مهم است.
مرکز رسیدگی به امور مساجد در راستای ترویج فرهنگ مسجد و جذب اقشار مختلف به ویژه جوانان بسوی مسجد تشکیل شده است که در این گفتار به شناسایی و مطالبی پیرامون این مرکز پرداخته ایم.
موقعیت جغرافیایی
مرکز رسیدگی به امور مساجد واقع در تهران- خیابان جمهوری اسلامی- خیابان دانشگاه جنوبی- نبش کوچه عطار- شماره 188 می باشد.
نحوه تاسیس و سیر مراحل کار
در سال 1368 به دستور مقام معظم رهبری در طی حکمی به آیت الله العظمی مهدوی کنی دستور تاسیس و ایجاد مرکزی جهت رسیدگی به امور مساجد داده شد و مرکز تاسیس گردید.
در ابتدا ریاست مرکز به عهده آیت الله العظمی مهدوی کنی بود ولی ایشان به دلیل مشغله زیادی کار را ادامه ندادند و لذا طی حکم دیگری از سوی مقام معظم رهبری ریاست مرکز به عهده آیت الله العظمی محی الدین انواری سپرده شد.
در آبان ماه سال 1381 بنا به دستور مقام معظم رهبری به منظور ایجاد تحول در ساختار اداری و عملکردی مرکز، شورای ساست گذاری تشکیل گردید.
آیت الله العظمی محی الدین انواری طی حکم رهبر ریاست شورا را به عهده گرفتند و لذا ریاست مرکز رسیدگی به امور مساجد آیت الله العظمی ابراهیمی سپرده شد که ایشان نیز از طریق حمک مقام معظم رهبری به این سمت گمارده شدند.
طبق حکم مقام معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت الله العظمی خامنه ای شورای سیلست گذاری با 9 عضو انتخاب شدند- که اسامی اعضای این شورا عبارتست از : آیت الله العظمی انواری0000 رئیس شورا حجه السلام و المسلمین ابراهیمی......
رئیس مرکز رسیدگی به امور مساجد حجه السلام و المسلمین سیدرضا تقوی.......
رئیس شورای سیاست گذاری ائمه جمعه کشور حجه السلام و المسلمین دعاگو........
از فرهیختگان ائمه جماعت کشور حجه السلام و المسلمین ذاکری ........
نماینده مقام معظم رهبری در سازمان حج و زیارت حجه السلام و المسلمین مصلحی .......
نماینده مقام معظم رهبری در بسیج حجه السلام و المسلین سعیدی........
نماینده مقام معظم رهبری در سپاه پاسداران جناب آقای باغبانی ......
رئیس و مسئول دیوان عالی کشور جناب آقای دکتر خاموشی .....
رئیس سازمان تبلیغات اسلامی اهداف مرکز رسیدگی به امور مساجد اهداف کلی بر حیص اهمیت مساجد و موضوع مهم ائمه جماعات و لزوم ساماندهی برنامه های مختلف فرهنگی و تبلیغی مساجد ، عملکرد هماهنگ و دور از پراکندگی مساجد و به طور خلاصه ساماندهی امور مرتبط با ماسجد و ائمه محترم جماعات.
اهداف جزئی رضایت مردم از امور مساجد عمران معنوی مساجد افزایش ظرفیت شوق آفرینی در مساجد استفاده بیشتر از جوانان در امور مرتیط با مساجد ترویج فرهنگ مسجد و جذب انتشار مختلف بویژه جوانان هدف ساماندهی هدف ساماندهی نظم بخشیدن به امور استفاده مطلوب از امکانات موجود با نظارت مستمر و دائم به نحوه عملکرد وظایف می باشد.
عدم ساماندهی موجب در آراء و تصمیم گیری نادرست در خصوص فعالیت های مسجد و استقرار نامناسب نیروها در جایگاههای اصلی می باشد.
فعالیت های مهمی که در ساماندهی می توان انجام داد عبارتند از : 1- ساماندهی ائمه جماعات کشور الف) استفاده از افراد جوان ب) انتخاب ائمه جماعات برای مساجد غیر فعال و نیمه فعال 2- بکار گیری خادمان تمام وقت و تامین هزینه زندگیشان و جذب خادمان افتخاری 3- تعیین شرح وظایف همه فعالان مسجد 4- تعیین مدیر برای امور اجرایی 5- ساز و کار و نوع فعالیت هیات امنا مشخص می شود.
فعالیت های مرکز رسیدگی به امور مساجد ساماندهی امور مساجد که شرح آن در گفتار پیشین گفته شده است.
اعزام مبلغان دینی در جهت تحقیق اهداف الهی و معنوی ارتباط و هماهنگی بین مساجد جهت اجرای برنامه های مختلف مذهبی، تاریخی، فرهنگی و ....
تعیین شرح وظایف برای فعالان مساجد و نظارت بر حسن اجرای وظایف انتخاب ائمه جماعات برای مساجد و صدور حکم توسط رئیس مرکز ارتباط و هماهنگی با سایر استانها فرستاده نمایندگانی از سوی مرکز برای اطلاع از وضعیت اداره امور مسجد رسیدگی به شکایات مردمی درباره امامان جماعت و یا جو فعال دیگری که در مسجد وظیفه دیگری انجام دهد سمینارها و جلسات سالیانه امامان جماعت در استانها جهت مطرح کردن مشکلات و محدودیت ها و تعیین راه حلها و برنامه ریزی هایی برای آینده نحوه ارتباط با سازمانهای دیگر از طریق شورای هماهنگی تبلیغات مرکز از طریق هفته نامه گلبانگ مسجد و ماهنامه مسجد ( مدیر مسئول : حسین سبحانی نیا – صاحب امتیاز: محی الدین انواری و زیر نظر شورای عالی نویسندگان) و کتب و مجلات مختلف در حوزه های علمی- اداری- فرهنگی و ....
البته ماهنامه مسجد که شامل معرفی مساجد نمونه داخل و خارج کشور و برنامه های اجرایشان و معرفی کتب- همایش ها و اجلاس ها و احادیث نبوی و ....
می باشد فقط برای ائمه محترم جماعات ارسال می گردد.
مدیریت مربوط به ساماندهی خدام و هیات امنا ارتباط مستقیم با مردم جهت حل مشکلات مختلف ایشان در حوزه ی امور مساجد تعیین شرح وظایف کارکنان از طریق شورای معاونین و معاونت طرح و برنامه زیر نظر ریاست مرکز مشکلات مرکز از آنجاییکه مرکز رسیدگی به امور مساجد رابطه مستقیم با عموم مردم دارد و به طور خاثص نمی باشد لذا عده ای طرز فکر غلطی نسبت به فعالیت های مرکز دارند.
از جمله اینکه عده ای هم مشکلات خود راحتی در صورتی که هیچ ارتباطی با مرکز ندارد با مرکز مطرح کرده و درخواست حل آن را می نماید همان طوریکه گفته شد مرکز رسیدگی به امور مساجد با سازمانها و ارگانهای مختلفی در ارتباط است و این خود مشکلی ایجاد کرده و آن اینکه تمامی ارگانها و سازمانها به نوعی در امور مساجد دخالت دارند و طبق برنامه ریزی خودشان برای مساجد مورد نظرشان برنامه ریزی و تصمیم گیری می نمایند.
عدم هماهنگی کامل و منسجم و صحیح بین ائمه جماعات کشور جهت برنامه های مختلف مذهبی- فرهنگی و ...
وسعت و گستردگی فعالیتهای مرکز و متمرکز نمودن این فعالیت ها در همه مساجد سالخورده بودن هیات امنا مسجد عدم حضور فعال و مفید جوانان در امور مسجد هیات امنا برای خود ساختاری جدا در نظر گرفته است و خود را جدا از مرکز می داند و هماهنگی های لازم را با مرکز ندارد مرکز به طور کلی با خود مساجد در ارتباط است و کمتر با فعالان مساجد ارتباط برقرار می کند مدیران مسجد و حوزه ها کمتر کارهای تبلیغاتی انجام می دهند هدف مرکز ساماندهی و نظارت عنوان شده است و اجرایی و دستوری نمی باشد در حالی که در پاره ای اوقات مورد دوم ضرورت دارد ولی با هدف سازمان مغایرت دارد تعیین هزینه های مرکز مربوط به نهاد رهبری است و مرکز غیرانتفاعی است و دولتی نمی باشد انواع شیوه های اداری مسجد مساجد دولتی : مساجدی که از بودجه و اعتبارات دولتی ساخته می شوند و مدیریت آن هم بر عهده نهادها- ادارات سازمانهای دولتی می باشند مساجد مردمی یا عمومی : مساجدی که توسط مردم ساخته می شود و کلیه مراحل ساخت و نگهداری و مدیریت و نظارت آن بر عهده مردم است اکثر مساجد کشور در این گروهند مساجد موقوفی یا موروثی : مساجدی که معمولا یک فرد خیر از طریق وقف زمین و با دارایی خویش آنها را می سازد و خودش به عنوان متولی یا فردی از طرف وی اداره مسجد را برعهده می گیرد و بعدها هم اداره مسجد به وارث او تعلق می گیرد.
این گونه مساجد عموما توسط افراد یا خانواده های خاص اداره می شود.
منابع نیروی انسانی مهمترین منابع نیروی انسانی در مسجد عبارتند از : امام جماعت خادم مدیر مسجد هیات امنا برای هر کدام از منابع انسانی ذکر شده از سوی مرکز ( معاونت طرح و برنامه ) شرح وظایفی تعیین شده که عبارتست از : وظایف امام جماعت مسجد اقامه نماز جماعت در 3 نوبت صبح- ظهر و عصر- مغرب و عشاء حضور فعال و مستر در تمامی فعالیت های عبادی- اجتماعی- سیاسی پاسخگویی به سوالات و مسائل شرعی مورد نیاز مراجعان و نمازگذاران به ویژه جوانان میان احکام شرعی و معارف اسلامی برای نمازگذاران آموزش قرآن کریم و نیز صحبت قرائت نماز اقامه نماز غیر طولانی و صحبت کوتاه و با جاذبه و جدید و منظم در بین نمازها داشتن رفتار خردگرایانه و شیوه های عامه پسند- جذاب و هوشمندانه و حکیمانه در برخورد با مسائل راهنمایی ارشاد مومنین جهت عمل به دستورات اسلامی و اخلاقی و غیره وظایف خادم مسجد پخش اذان در مواقع شرعی ( صبح- ظهر- عصر- مغرب- عشاء ) به صورت حلقوی یا از طریق نوار ضبط صوت یا بلندگو اجرای دستورات و اوامر مسئول عمران و خدمات مسجد مراقبت و نگهداری کلیه اموال مسجد بازنمودن درب مسجد قبل از برپایی نماز یومیه رعایت ادب و احترام برای مراجعان و نمازگذاران مسجد همکاری با برگزارکنندگان مراسم و مجالس شادی و ترحیم پاسخگو بودن به مراجعات مسجد و ارجاع آنان به مسئولین مربوطه مسجد نظافت دستشویی وضوخانه به طور مستمر در طی روز و غیره وظایف مدیر مسجد اداره مسجد به عنوان یک سازمان معنوی از طریق هماهنگ کردن منابع مادی- انسانی در جهت تحقق هدفهای الهی و معنوی پیشنهاد افراد جهت تصدی مسئولیت امور مختلف فعالیتهای مسجد به هیات امنا انجام و پیگیری تمام اموری که از طرف هیات امنا به ایشان ابلاغ می گردد گزارش فعالیت واحدهای مختلف مسجد ( کم و کیف و میزان موفقیت و عدم موفقیت واحد ) به رئیس هیات امنا تنظیم اهم مصوبات جلسه هیات امنا و ثبت آن ارجاع مصوبات مربوط به اعضای هیات و نیز واحدهای تابعه آن مسئولیت کلیه ارتباطات با خارج از مسجد نظارت دائم بر کلیه فعالیت های واحدهای تابعه رسیدگی به مشکلات واحدهای تابعه حلقه اتصال کلیه واحدها با هیات امنا ریاست جلسه هیات امنا در صورت عدم حضور امام جماعت در جلسه ( نائب رئیس محسوب می شود ) و غیره وظایف هیات امنا مسجد تهیه دستورالعمل و شرح وظایف هیات امنای مسجد – مدیریت و مسئولین واحدهای مختلف مسجد رسیدگی به کلیه امور مربوط به مسجد ارائه طرح های تازه و برنامه ریزی اصولی برای فعالیت های مسجد در کلیه واحدها استماع گزارش ارائه شده توسط مدیریت مسجد از نحوه عملکرد و فعالیت های واحدهای تابعه مدیریت مسجد استماع گزارش حوادث و اتفاقاتی که در مسجد و محل حادثه شده به طور مرتب و هفتگی تصمیم گیری در خصوص دعوت از سخنرانان یا مبلغین برای ایام محرم- رمضان و دیگر مناسبتهای اسلامی- ملی انتخاب مدیریت مسجد اعضای هیات امنای مسجد رئیس : امام جماعت مسجد نائب رئیس : مدیریت مسجد اعضاء : 5 نفر از میان نمازگذاران و اقشار مختلف نمایندگان : نماینده بانوان ( با رای گیری ) نماینده جوانان ( با رای گیری ) و فرمانده پایگاه بسیج ساختار پیشنهادی مدیریت مسجد روحانی مسجد : رئیس هیات امنا و مدیر مسجد وظایف روحانی مسجد در گفتار پیش شرح داده شد مسئول بسیج یا یکی از اعضای توانمند هیات امنا : قائم مقام مدیریت وظایف انجام وظایف مدیر مسجد در حد توان پاسداری از امنیت و دفاع از ارزش ها به تناسب مسئولیت بسیجی خود مسئول کانون مسجد : مسئول امور فرهنگی وظایف : ترتیب دادن مباحث منظم فرهنگی و آموزشی برای قشرهای مختلف بویژه برای جوانان – ایجاد یک کتابخانه غنی در مسجد یکی از اعضای هیات امنا امور مناسبتها و تبلیغات وظایف: استفاده و دعوت از افراد هنرمند و علاقمند – استفاده از ابزارهای صوتی و تبلیغی و تصویری- برگزاری مراسم در مناسبتهای مختلف