دانلود مقاله مسجد

آن اندازه که ازتاریخ بدست می آید، این است که همه مذاهب الهی وآسمانی وبسیاری از مکتب های بشری که تکیه گاه اجتماعی داشته اند، انتخاب وتعیین مکانی را به عنوان یک پایگاه خاص جهت انجام برنامه هاومراسم مخصوص خود لازم می دانسته و وجود آن را برای پیروان خود یک امرمسلم وضروری تلقی می کرده وجزء اولین برنامه های خود می دانسته اندودرصورت نداشتن چنین پایگاهی خودراضعیف وبی تکیه گاه وشکست خورده وپیروان خودرا بدون تکیه گاه وپراکنده می پنداشتند وبراین اساس می بینیم حتی بت پرستان نیزپایگاهی برای خود انتخاب کرده وبت های خودرا درآن محل خاص جمع می کردند و برای انجام مراسم خاص خود ( پرستش ، نذر، دعا ، مدیحه سرایی و خواندن اشعار ) به آنجا می رفتند.1

مسیحیان به کلیسا یاکلیسه ویهودیان به کنیسه یاکنیسا وزرتشتیان به آتشکده که پرستشگاه آنانست می رفتند.

گوشه گیران وزاهدان نصاری که آنها را راهبان نیزمی گویند به صومعه ودراویش ومتصوفه درمکانی به نام خانقاه یاخانقه گردهم جمع می شدند.

ازآنجایی که اسلام یک مکتب جهانی وجاودانی است وداعیه هدایت ورهبری بشریت را دارد ازضرورت وجود یک مکان مشخص وپایگاه استوار دررابطه باعرضه قوانین خود وتعلیم و ارشاد مردم درتشکیل نظام اجتماعی عادلانه، غافل نمانده ولزوم بناء آن را به همه مردم وپیروان خود ابلاغ نموده است.

این پایگاه که ازمظاهرشکوه وعظمت اسلام به حساب می آید مسجد نام دارد.

نامیکه نمودارعبودیت وبندگی انسان دربرابر خداست.2

واژه مسجدازباب (سجد یسجد) مصدر میمی ویااسم زمان ومکان است وبروزن مشرق ومغرب می باشد.

مسجد به معنی سجده گاه، مکان سجده می باشد.

اما درقرآن وتمدن اسلامی، مسجد نه به مکانی گفته می شود که عبادتگاه مومنان است.

وجه تسمیه عبادتگاه مسلمانان به مسجد ازآن روی است که سربه سجده نهادن مظهرونمود اوج فروتنی وکرنش دربرابرخداست.

ازاین رودراسلام محل عبادت رامسجد نامیده اند.3

پایگاه مقدس وعظیمی چون مسجدبا اماکنی مشابه آن که درسایرمذاهب مطرح است اصلاً قابل مقایسه نیست، اماکنی چون کلیسا، کنیسه، خانقاه، آذرکوه، دیر، محیطهای بی روح ومرده ومحل انجام مراسم تشریفاتی وگاهی توأم بافساد، همانند: شراب، رقص، آوازوغنا و...

و درواقع اماکن بزم هستند تا یک عبادتگاه وجایگاه توحید ویکتاپرستی.4

کلمه مسجد حدود28 مورد درقرآن ذکرشده، 22باربه صورت مفرد(مسجد) و6باربه صورت جمع(مساجد) آن 22موردیکه مفردآمده 15موردش مقیدبقید( الحرام) است که مرادازهمه آنهاهمان مسجدمخصوص ومعروف ومقدس مسجدالحرام درمکه می باشدویک موردهم مقید به قید( الاقصی) که مرادازآن اولین قبله گاه مسلمانان مسجدالاقصی دربیت المقدس می باشد.

یک مورددیگربه قید اضطرار، مقیدگشته که مقصودهمان مسجدمعروف ضراراست که بدست منافقان درمدینه ساخته شده بود.

بنابراین حکمه مسجدبه صورت مفرداز22مورد، 17موردش درقرآن مقیدبه این سه قیدی که بیان گردید، ( الحرام، الاقصی، ضرار) و5 موردش بصورت مطلق وبدون قیدآمده، اماکلمه مساجد که 6مورد ازقرآن مجیدبه چشم می خورد سه موردازآن نیزمقیدامابه قید(الله) به این عبارت( مساجدالله) و سه مورددیگربطورمطلق بیان گردیده است.5 همانطورکه قبلاً ذکرشد، مجموع15آیه درقرآن اختصاص به مسجدالحرام دارد که مجموعه آنها رامی توان به سه دسته کلی تقسیم کرد.

الف- دررابطه باتغییر قبله ب- دررابطه با برنامه حج ج- دررابطه باقتال وجنگ با مشرکان الف - در رابطه با تغییر قبله: ازمجموع 15آیه مربوط به مسجدالحرام سه آیه اش دررابطه باتغییرقبله است وهرسه آیه در سوره بقره قرار دارد.

ازجمله درآیه144 آمده: قد نری تقلب وجهک فی السماء فلنولینک قبله ترضها فول وجهک شطرالمسجدالحرام وحیث ماکنتم فولوا وجوهکم شطره وان الذین اوتوا الکتب لیعلمون أنه الحق من ربهم وماالله بغفل عما یعملون.

ما توجه تورابرآسمان به انتظاروحی وتغییرقبله بنگریم البته روی توبه قبله ای که بدان خشنود شوی بگردانیم پس روی کن به طرف مسجدالحرام وشمامسلمین نیزهرکجاباشیددر نمازروی بدان جانب کنید وگروه اهل کتاب به خوبی می دانندکه این تغییرقبله به حق وازجانب خداست.

پیامبراکرم(صلی الله علیه و اله) سیزده سال تمام درمکه بسوی بیت المقدس نمازمی خواندوپس ازمهاجرت به مدینه دستورالهی این بودکه به وضع سابق ازنظرقبله ادامه دهدوقبله ای که یهودیان به آن نمازمی گزارندمسلمانان نیزبه آن طرف نمازبگزارند .

اما رشد و ترقی مسلمانان باعث شد که خوف وترس محافل یهودرافراگیرد زیراترقیات روزافزون آنهانشان می دادکه آئین اسلام سراسرشبه جزیره رادر اندک مدتی خواهدگرفت وقدرت وآئین یهودراازبین خواهدبرد.

ازاین نظرشروع به کارشکنی کردند و ازراههای گوناگون مسلمانان ورهبر عالیقدرآنهاراآزارمی دادندومسأله نمازگزاران به سمت بیت المقدس راپیش کشیدندوگفتند محمد(صلی الله علیه و اله) مدعی است که دارای آئین مستقلی است وآئین وشریعت او ناسخ آئینهای گذشته می باشد درصورتی که هنوزاوقبله مستقلی نداردوبه قبله جامعه یهودنمازمی گزارد.

شنیدن این خبربرای پیامبر(صلی الله علیه و اله) گران آمدونیمه های شب ازخانه بیرون می آمدوبه آسمان نگاه می کردودرانتظارنزول وحی بودکه دستوری دراین باره نازل گردد.البته صرفنظراز اعتراض یهود در موردقبله وتغییرآن فلسفه دیگری هم برای تغییرقبله ازآیات قرآن بدست می آیدوآن آزمایش مومنان و جداکردن انسانهای صادق وثابت قدم ومومنان واقعی ازمدعیان ایمان است که درسوره بقره آیه 143 به این مطلب اشاره می کند.

درست هفده ماه بعدازهجرت پیامبر(صلی الله علیه و اله) ازمکه به مدینه بود.یعنی درماه رجب سال دوم هجرت که پیغمبر(صلی الله علیه و اله) درمسجدبنی سالم(که بعدازاین قضیه به مسجد ذوقبلتین معروف شد.) درحالیکه دورکعت نمازظهرخوانده بودامین وحی فرودآمد وپیامبر(صلی الله علیه و اله) رامأمورکردکه بسوی مسجدالحرام متوجه گردد.6 بااینکه جریان تغییرقبله درآیه144 بقره ذکرشده امادرآیات149 و150 سوره بقره نیزجهت تأکید دوباره مسئله تکرارشده تامردم بطورقطعی ازقبله اول صرفنظرنمایندوکعبه رامورد توجه واستقبال قراردهند.7 ومن حیث خرجت فول وجهک شطرالمسجدالحرام وانه للحق من ربک وماالله بغفل عماتعملون.(149) وازهرکجا بیرون شدی به طرف کعبه روی آورچون این دستورقبله بروجه ثواب وبه امرخداست و خداوند ازکارشماغافل نیست.

ومن حیث خرجت فول وجهک شطرالمسجدالحرام وحیث ماکنتم فولوا وجوهکم شطره لئلا یکون للناس علیکم حجه الاالذین ظلموامنهم فلاتخشوهم واخشونی ولاتم نعمتی علیکم ولعلکم تهتدون.(150) وای رسول ازهرجاوبهردیاربیرون شدی روی به جانب کعبه کن وشمابه هرکجابودیدروی بدان جانب کنید تا مردم به حجت ومجادله برشمازبان نگشایند جزگروه ستمکارکه ازجدل وگفتگوی آنان هم اصلاً نیندیشید وازنافرمانی من بترسید وبه فرمان من باشید تانعمت ورحمتم رابرای شما به حدکمال رسانم وباشد که به طریق حق وثواب راه یابید.

ب - دررابطه بابرنامه حج: ازمجموعه آیات مربوط به مسجدالحرام چندآیه دررابطه بابرنامه حج است، ازآن جمله آیه196 از سوره بقره: وأتموا الحج والعمره لله فإن احصرتم فما استیسر من الهدی ولاتحلقوا روسکم حتی یبلغ الهدی محله......ذلک لمن لم یکن اهله حاضری المسجدالحرام واتقواالله واعلموا ان الله شدیدالعقاب.

همه اعمال حج وعمره رابرای خدا به پایان رسانید واگرترس ومنعی پیش آید فرستادن قربانی که کاری سهل است به جاآرید وسرمتراشید تاآنکه قربانی شما به محل ذبح برسدو هرکس بیمارباشد یا دردسربراوعارض شود سربتراشد وفداکند به روزه داشتن یاصدقه دادن یاکشتن گوسفند پس ازآن که ترس ومنع برطرف شود، هرکس ازعمره تمتع به حج بازآید قربانی کند به آنچه مقدور اوست ازشترو گاو وگوسفند وهرکس به قربانی تمکن نیافت سه روز درحج روزه بدارد وهفت روز هنگام مراجعت کرده روزتمام شود، این عمل برآن کس است که اهل شهرمکه نباشد وبترسید ازخدا وبدانیدکه خداوند سخت عذاب کننده است.

این آیه خلاصه ای ازاعمال ومراسم حج تمتع رابیان می دارد که مشروح این اعمال ومراسم در کتابهای فقهی وتفسیری بیان شده است.

آیات دیگری هم در قرآن می باشد که اشاره به حج ومسائل مربوط به آن می کند ، ازآن جمله آیه 25 سوره فتح می باشد.

مشرکین مسلمانان راازرفتن به مسجدالحرام منع کردند ودرادامه اشاره برگناه وعذاب وعقوبت آنان می کند.

این آیه وآیات قبل و بعدش دررابطه باصلح حدیبیه است که دراواخرسال ششم هجرت برای پیغمبر(صلی الله علیه و اله) ومسلمین پیش آمد.8 ودرآیه 27سوره فتح آمده: لقدصدق الله رسوله الرویا بالحق لتدخلن المسجدالحرام ان شاء الله آمنین محلقین رءوسکم ومقصرین لاتخافون فعلم مالم تعلموا فجعل من دون ذلک فتحاً قریباً.

البته خدا صدق وحقیقت خواب رسولش راآشکار ومحقق ساخت(که درعالم رویا دیدشمامومنان) البته به مسجدالحرام بادل ایمن واردشدید(بعدازانجام وظایف حج) سرها بتراشید واعمال تقصیراحرام بی ترس وهراس به جای آرید وخداآنچه راشمانمی دانستید می دانست وقبل ازآن(که فتح مکه کنید) فتح نزدیک (حدیبیه وخیبر) رامقررداشت.

آیه25/ سوره فتح: هم الذین کفروا وصدوکم عن المسجدالحرام والهدی معکوفاً أن یبلغ محله ولولا رجال مومنون ونساء مومنات لم تعلموهم أن تطوهم فتصیبکم منهم معره بغیرعلم لیدخل الله فی رحمته من یشاء لوتزیلوا لعذبنا الذین کفروامنهم عذاباً ألیماً.

آنها کفرورزیدندوشماراازمسجدالحرام وقربانی رادرحالیکه کمی ازرسیدن به محل خود(مکه) مانده بودمنع کردندواگر مردان مومن وزنان مومنه نبودندکه شما آنهارانشناخته پامال می کردید وازطرف آنها به شماعاروننگی ندانسته می رسید تااینکه خداوند داخل کنددررحمت خودش هرکس راکه می خواهد(اگرعناصر کفروایمان) ازیکدیگرجدامی گشتندهرآئنه آنانی را که ازآنها کافرشدند به عذاب دردناکی عذاب می کردیم.

ج- دررابطه باقتال وجنگ بامشرکان: سومین قسمت ازآیاتیکه دررابطه بامسجدالحرام است درزمینه قتال وجنگ بامشرکان است، هرچندکه ازلحاظ مفهومی درارتباط مستقیم باآیات قسمت دوم ومسئله حج می باشد.

درآیه 217 ازسوره بقره آمده: یسئلونک عن الشهرالحرام قتال فیه قل قتال فیه کبیروصدعن سبیل الله وکفربه والمسجدالحرام واخراج أهله منه اکبرعندالله والفتنه اکبرمن القتل.................

اولئک أصحاب النارهم فیها خالدون.

ای پیغمبرمردم ازتوراجع به جنگ درماه حرام سوال کنندبگوگناهی است بزرگ ولی بازداشتن خلق ازراه خدا وکفربه خدا وپایمال کردن حرمت حرم خداوبیرون کردن اهل حرم(که مشرکان مرتکب شدند) بسیارگناه بزرگتری است وفتنه گری فسادانگیزترازقتل است، کافران باشما مسلمین کارزارکنند تاآنکه اگربتوانندشماراازدین خودبرگردانندوهرکس ازشما ازدین خودبرگرددوبه حال کفرباشدتابمیرد چنین کسان اعمالشان دردنیا وآخرت ضایع وباطل گردیده وآنان اهل جهنمند ودرآن همیشه معذب خواهند بود.

آیه مزبور متضمن نهی ازجنگ درماه حرام است.(که چهارماه می باشد، ذیقعده، ذی حجه، محرم، رجب) وبیان می داردکه کارهائی که مشرکین انجام داده اند ازجنگ دراین ماه حرام بزرگتروجرمش عظیم تراست.

اکثرمفسرین درذیل این آیه قضیه ای رابعنوان شأن نزول آن بیان می کنندکه خلاصه آن بدین قراراست: درماه رجب سال دوم ازهجرت یعنی دوماه قبل ازوقوع جنگ بدرپیامبراسلام هشتادنفرازمهاجران را به فرماندهی عبدالله بن جحش برای تعقیب کاروان قریش که درواقع یک مانورنظامی ازسوی مسلمین بود، اعزام نمود، کاروان درسرزمین نخله که میان مکه وطائف است فرودآمدوازطرفی کاروان قریش ازطائف به سرپرستی عمروبن خضرمی به طرف مکه بازمی گشت، مسلمانان بعدازمشورت بایکدیگربه این نتیجه رسیدندکه اگرآن روزکه پایان ماه رجب بودصبرکنندماه حرام اگرچه پایان می پذیرد ولی ممکن است قافله قریش آن روزازآن نقطه حرکت کنندووارد حرم امن(مکه) گردند، مسلمانان غافلگیرکردن دشمن راترجیح داده وبایک جمله کوتاه سرپرست کاروان راکشته ودونفراز آنان رااسیرکردند، اسرا ومال التجاره رابه مدینه آوردند، پیامبر(صلی الله علیه و اله) باشنیدن اینکه این عمل درماه حرام واقع گردیده سخت ناراحت شدندوفرمودند: من هرگزدستور نداده بودم که درماه حرام جنگ کنید.

قریش این جریان رابه عنوان حربه تبلیغی بدست گرفته وشایعه کردند که محمد(صلی الله علیه و اله) احترام ماه حرام را ازبین برده ویهودیان هم آن راوسیله ای برای آشوب یافتندوخداونددر آیات 191تا194 سوره بقره فرمان صریح وقاطع جنگ باآنها وروش انجام آن رااعلام می دارد واین امرحاکی ازقداست وارزش مسجدالحرام درنظر قرآن می باشد.9 واقتلوهم حیث ثقفتموهم وأخرجوهم من حیث أخرجوکم والفتنه أشدمن القتل ولاتقاتلوهم عند المسجدالحرام حتی یقاتلوکم فیه فإن قاتلوکم فاقتلوهم کذلک جزاء الکافرین............

وأعلموا أن الله مع المتقین.( 191تا194/ سوره بقره) وآنان رابه قتل رسانیدهرکجاآنان رابیابید وازشهرشان برانیدچنانکه شما را ازوطن آواره کردندوفتنه گری که آنهاکنندسخت ترازجنگ است ودرمسجدالحرام باآنهابه جنگ برنخیزید مگرآنکه پیش دستی کنند دراین صورت است رواست که آنهارابه قتل رسانید، این است کیفرکافران.

پس اگرازشرک برگشتند پس خداوندبخشنده مهربان است وباکافران جهادکنید تافتنه نباشد وهمه راآئین خداباشد، پس اگرازفتنه برگشتندپس ستم جزبرستمگران روا نیست،ماههای حرام رادرمقابل ماههای حرام قراردهید که اگرحرمت آن نگه نداشته وباشما قتال کنندشمانیزقصاص کنید، پس هرکس به شماتجاوزکردبمانند اوبراوتجاوزکنیدوازخدا بترسید وبدانیدکه خداباپرهیزکاران است.

این آیات مسائل مختلف ومهم جهادرامطرح می کند،هم فلسفه جهاد وهم روش ونحوه انجام آن و رعایت جوانب مختلف برخوردبا دشمن ومراعات معیارهای اخلاقی وانسانی دراین رابطه وحفظ حرمت وقداست مسجدالحرام بعنوان مأمن وپناهگاه بودن آن حتی برای مشرکین جزآنکه آنها درآنجا هم قصدتوطئه وکشتارراداشته باشند.10 درسوره مائده آیه2 خداوندبراین مطلب بازتأکیدمی ورزد.

یاأیهاالذین آمنوا لاتحلوا شعائرالله ولاالشهرالحرام و.............

ولایجرمنکم شنئان قوم أن صدوکم عن المسجدالحرام أن تعتدوا ........................واتقوا الله، إن الله شدید العقاب.

ای اهل ایمان حرمت شعائرخداوماه حرام رانگاه دارید ونیزمعترض هدی وقلائد(قربانی علامت دار و بدون علامت) نشوید ونیزمعترض زائران خانه محترم کعبه راکه درطلب فضل خداوخشنودی او آمدند حلال نشمارید وچون ازاحرام بیرون شدید صیدکنیدوعدوات گروهی که ازمسجدالحرام منعتان کردند شمارابرظلم وبی عدالتی وادار نکندوبایدشمابر یکدیگردرنیکوکاری وتقواکمک کنید نه برگناه و ستمکاری وازخدابترسید که عقاب خدا بسیارسخت است.11 وخداوند درسوره انفال آیه34برلزوم عذاب دنیایی واخروی مشرکین اشاره می کند.

ومالهم ألا یعذبهم الله وهم یصدون عن المسجدالحرام وماکانوا أولیاءه إن أولیاءه إلا المتقون ولکن أکثرهم لایعلمون.

وآنها چه کردندکه خداعذابشان نکند(چگونه مستحق عذاب خدانباشند) درصورتیکه راه مسجدالحرام را برروی بندگان خدا می بندند(واگردعوی دوستی خدا می کنندکذب است.) آنهاراهیچ رابطه دوستی با خدا نیست که دوستان خدا به جزاهل تقوا نباشند لیکن اکثرمردم ازاین مطلب آگاه نیستند.

این آیه به یک نکته مهمی اشاره داردوآن این که کسانی شایستگی سرپرستی مسجدالحرام رادارندکه پرهیزکارومتقی باشند ولی درواقع این حکم شامل همه کانونهای دینی ومراکز مذهبی می شود،زیرا با وجوداین افرادمتقی وپرهیزگاراست