دانلود تحقیق گیاه شناسی برنج

واژه شلتوک از کلمه هندی چلتو (chalto ) گرفته شده و در زبان انگلیسی به شلتوک ( دانه برنج همراه با پوست ان ) Rice Paddy گفته می شود .

نام برنج از زبان هندی گرفته شده که به آن Ariai می گویند .

در زبان انگلیسی به برنج Rice گفته می شود که همان نام عمومی برنج است .

در زبان فرانسه Riz ، در زبان ایتالیایی Rizo ، روسی Ris و در زبان المانی Ries می گویند .

نام علمی آن Oryza Satival می باشد .

در استان گیلان به برنج « بج» ( Bej ) به خوشه ان « ورزه » ( Vorze ) و به شلتوک آن « جو» گفته می شود .

(1)














ویژگیهای گیاه شناسی برنج
برنج گیاهی یک ساله علمی با ساقه تو خالی و دارای 8 تا 12 گره در طول ساقه می باشد این گیاه از تیره گندمبان ( Gramineae ) از جنس Oryza دراسیا و Glabrima در افریقا است .

برنج دارای دو جنس یاد شده و چندین رقم (واریته ) می باشد که در بیش از 140 میلیون هکتار از اراضی قاره آسیا و دیگر مناطق جهان کشت می شود .

گلهای برنج دارای 6 پرچم است ، دانه های صفید رنگش را زبانچه گل ، کاملاُ فراگرفته که « شلتوک»
نامیده می شود .

ساقه این گیاه مانند ساقه های گندم بند بند است و ارتفاع آن تا حدود 5/1 متر می رسد .

(2)
پیشینه کشت برنج در ایران :
موطن اصلی برنج اسیای جنوب شرقی است به عقیده ب .

م ژوکوفسکی ، هند وچین و اندونزی موطن اصلی برنج است .

شلتوک از هند و برمه ( میانمار ) به تدریج به سایر نقاط جهان راه یافته است کشت برنج که امروزه جزء لاینفک حیات میلیونها مردم در سراسر جهان است ، در چین وهند سابقه ای هفت هزار ساله دارد و پس ازان کشورهای تایلند ، فیلیپین ، ژاپن ، ویتنام ، کره شمالی و جنوبی ، مالزی و تایوان نیز در اسیای جنوب شرقی به این مجموعه اضافه شده اند در حال حاضر 90% برنج دنیا در چین ، هندوستان ، ژاپن ، کره ، جنوب شرقی اسیا و جزایر مجاوراقیانوس ارام ( قاره آسیا ) و 10% بقیه در دیگر قاره ها کشت می شود کشت برنج در آسیای مرکزی در حدود قرن هفتم پیش از میلاد رواج داشته است .

برنج کاری از کشورهای جنوبی تر آسیا که در آنها زراعت غلات رواج داشته از حدود هزاره ششم تا پنجم قبل از میلاد شروع و سپس به آسیای مرکزی آمد .

در نیمه دوم هزاره سوم و ابتدای هزاره دوم سطح زیر کشت برنج افزایشی چشم گیر یافت .

باستان شناسان معتقدند که در این دوره در اثر ادغام دو فرهنگ تمدنی شهر نشین در جنوب آسیای مرکزی بوجود آمد این دو فرهنگ شامل سومر و ایلام ( عیلام ) در غرب و تمدنهای باستانی دشت رود سند در جنوب بودند بدون شک پیوند با هند به زراعت برنج ابی در آسیای مرکزی کمک کرد برای تعیین تاریخ دقیق این دوره هنوز شواهد باستان شناختی کافی بدست نیامده است با ایجاد کانالها در دوره سلسله هخامنشی ( قرن ششم تا چهارم قبل از میلاد ) که بر بخش وسیعی از آسیای مرکزی تسلط داشت .

توسعه کشاورزی تسریع شد و گندم و جو ارزن و محصولات متعدد دیگری از جمله انگور و احتمالا‎‏ برنج تولید می شده است و در زمان پیشروی اسکندر به سوی هند ( 327 ق .

م ) برنجکاری در باکتریا ( بلخ ) رواج داشت کشت برنج در خاورمیانه بابل و سوریه در قرن سوم تا دوم پیش از میلاد و در مصر و اسپانیا در قرن هشتم میلادی صورت گرفته است اگر چه آقای نقی بهرامی عقیده دارد که « شلتوک برای اولین بار در د.ره پادشاهی خسرو انوشیروان ( 531 تا 579 میلادی ) ازهندوستان به ایران آورده شده است » لیکن ای،پ ، پتروشفسکی مورخ شهیر روسی در بحث از تاریخ برنج معتقد است که « تاریخ کشت و گسترش برنج در ایران به طور کامل معین نشده است اما کشت برنج در مقیاس محدود در پایان دوره ساسانیان ( 236 تا 651 میلادی ) و گسترش وسیع آن از قرن ده میلادی به بعد صورت گرفته است ) (3)
پیشینه برنج در ایران
بر اساس نظر لائوفر کشت برنج در ایران پس از تسلط اعراب به ایران رونق گرفته است به نظر وی در دوره ساسانیان برنجکاری وجود نداشته است م .

و .

پیگولیوسکایا با توجه به اسناد مکتوب کشت برنج در ایران را به دوره ساسانیان منتصب می داند پورفسور ام- جی میسون نیز در بحث از تاریخ گسترش شلتوک در کشورهای خاورمیانه می نویسد که کشت برنج در ایران از اوایل قرن اول میلادی شروع شده است اگر چه شلتوک در ایران اوایل قرن اول میلادی کشت می شد لیکن کشت وگسترش اندر سطح وسیع به احتمال زیاد از قرن شش تا هفت میلادی آغاز شده است .

(3)
کشت برنج در ایران
بیشترین کشت برنج در ایران در سه استان شمالی کشور ، گیلان ، مازندران و گلستان که اطراف دریای خزر قرار دارند با 71% سطح زیر کشت از کل کشور انجام می گیرد ، و از مراکز عمده کشت و تولید برنج به حساب می آیند تنوع ارقام محلی و اصلاح شده آنها در این استانها بسیار زیاد است و کلیه ارقام در شش گروه تقسیم شده اند برنج دانه بلند مرغوب ، دانه بلند پر محصول ، دانه متوسط مرغوب ، دانه متوسط پر محصول ، دانه کوتاه مرغوب و دانه کوتاه پر محصول
به جز نواحی نیمه بیابانی کوهپایه ای جنوب البرز،نواحی شرقی یرمان ،حوزه اصفهان ،سیرجان ونواحی بیابانی داخلی وکناره جنوب،درسایرنواحی کشورنیز کشت برنج انجام می گیرد.بنابراین علاوه براستانهای
گیلان.مازندران وگلستان درسه استان خوزستان .

فارس واصفهان نیز برنج کشت می شود که کثرت ارقام محلی واصلاح شده نیزدراین سه استان زیاداست.پساز این شش استان،یازده استان دیگر کشورنیز به کشت برنج اشتغال دارند.که جمعا 7/6 درصد از سطح زیر کشت کل کشور را به خود اختصاص داده اند ولی تنوع ارقام در این استانها قابل توجه نیست و بیشتر از یک یا دو رقم در آنجا کشت نمی شود در ایران حدود 30 تا 40 سال قبل ، برنج در بین خانوارهای متوسطو کم در آمد ، به عنوان غذایی گرانقیمت محسوب و بیشتر در میهمانیها و عید ها مصرف می شد اما امزوزه با تغییر فرهنگ غذایی برنج نقش اساسی در تامین غذای مردم کشور داشته و به عذایی همگانی و ملی تبدیل شده است تهیه انواع پلوها همراه با خورشت .

پلوهای مخلوط ، شیرینی های برنجی ،فرنی ، نان برنجی ، رشته خوشکار ، آرد برنج ، شیر برنج ، نوعی آش کدو ، حلوای برنجی ، کوفته برنجی ، شله زرد و غیره بیان از مصرف متنوع برنج در کشور دارد .

(3)
ترکیب و خواص غذایی برنج
در برنج 70 تا 73 % نشاسته ، 2 تا 3 درصد قند ، 1 تا 2 درصد مواد ازته ، 1 تا 3 درصد چربی ، 4 تا 5 درصد سلولز و همی سلولز ، 7 تا 8 درصد پروتئین و انواع ویتامینهایB1 ، B2، B3 و مواد معدنی شامل ، پتاس ، منیزیم ، آهن و اسید فسفریک وجود دارد .

در ترکیب برنج چربی ،کربوهیدراتها ، فیبر ولزاتی همچون آهن و موادی مانند کلسیم موجود است ، جدول زیر بیانگر عناصر موجود در انواع برنج است که با استفاده از نتایج آزمایشگاهی بدست آمده است .

عناصر موجود در 100 گرم از انواع برنج
عناصر واحد دمسیاه رشتی دمسیاه لنگرودی مازندرانی صدری رشتی صدری لنگرودی سفید نشده آمریکایی سفید شده آمریکایی
آب گرم 10/31 10/29 10 10/32 9/61 12 12
انرژی کالری 361 364 362 360 362 360 363
پروتئین گرم 9/19 7/91 7/4 8/89 8/75 7/5 6/7
چربی گرم 1/30 1/8 1/21 0/89 1/14 1/9 0/4
کربوهیدرات گرم 78/64 78/69 80/32 79/09 79/12 77/4 80/4
فیبر گرم 0/33 0/62 0/56 0/31 0/85 0/9 0/3
خاکستر گرم 0/5 0/42 0/5 0/5 0/41 ½ 0/5
آهن میلی گرم 10/5 2/8 0/5 1/4 0/2 1/6 0/8
کلسیم میلی گرم 8 9 7 4 7 33 24
ویتامین ها:
تیامین میلی گرم 0/16 0/12 0/15 0/21 0/18 0/34 0/70
ریبوفلاوین میلی گرم 0/2 0/2 0/4 0/3 0/3 0/5 0/3
ماخذ: بررسی آماری برنج ،وزارت کشاورزی ، معاونت برنامه ریزی و پشتیبانی ، اداره کل آمار و اطلاعات ، سال 1373
مهمترین خاصیت فیزیکی برنج نسبت دو جزءنشاسته به نام (آمیلوز و آمیلوپکتین ) است .

نرمی یا سفتی برنج پس از پخت مزبوط به میزان آمیلوز ان است.

اگر مقدار آمیلوز برنج بین 15 تا 25 درصد باشد نرم و خوش خوراک می شود .

آمیلوز کمتر از 15 درصد باعث نرمی زیاد و چسبندگی برنج می شود و اگر آمیلوز بیش از 25 درصد باشد برنج پس از پخت سفت می شود ،عامل دیگر کیفیت پخت برنج ، درجه قوام و درجه حرارت ژلاتینی شدن ان است .

برخی ویژگی های برنج ایرانی (4) گونه های برنج تنوع ژنتیکی و توان سازگاری زیادی است .گونه زراعی مهم برنج است که دارای 24= n2 کروموزوم می باشد .یک گونه زراعی Oryza glaberrma st وجود دارد .

که در جنوب آفریقا کشت می شود .

نسبت به گونه قبلی دارای قدمت و تنوع ژنتیکی کمتری است .

زیادی از جنس Oryza در جهان مشاهده شده که تتراپلوئید و کروموزوم می باشند .

ارقام و گونه های O.

nivara O.rufipogon .shrm ازخویشاوندان نزدیک برنج زراعی می باشند.

O.rufipogon .shrm برنج وحشی دائمی و O.

nivara برنج می باشد.

های مهم برنج است که درقاره های اسیا،اروپا،امریکا،کاشته زراعی ایران از این نوع اند.این گونه دارای انواع مختلف به شد: Indica برنج است که درمقابل خشکی،بیماری و افت مقاوم بوده از نظر زمان رویش است.این نوع، شامل برنج های بلند می باشند که در برابر ریزش دانه حساس هستندودوستان،سری لانکا،تایلندومالزی کشت می شوند.

Japonica بوده و در مقابل سرما مقاوم است .

این نوع شامل برنجهای و دانه گرد بوده و در کشورهای چین ، کره ، ژاپن ، کالیفرنیا و کشت می شود Javanica واسط برنج است.این نوع برنج در کشور های چین،کره،ژاپن،کالیفرنیاو کشت می شود .

برنج واسط برنج است.این نوع برنج درکشورهای اندونزی،فیلیپین، کشت می شود.

مختلف برنج از سوی سازمان خوار بار وکشاورزی جهانی ( FAO ) طبقه بندی می شود که از نظر طول دانه به چهار گروه زیر اند: خیلی طویل که اندازه دانه آنها بیش از 7 میلی متر هستند .

که بین 6 تا 7 میلیمتر طول دارند .

متوسط که طول آنها بین 5 تا 99/5 میلی متر است .

کوتاه که طول آنها کمتر از 5 میلی متر است .

را بر اساس طول دانه به سه نوع دانه بلند ، دانه متوسط ، و دانه نموده اند .به برنجهایی که ول دانه آنها بین 61/6 تا 0/7 بلند گفته می شود و از مرغوبترین نوع برنج محسوب می شود که طول آنها بین 51/5 تا 6/6 میلیمتر است دانه متوسط و به آنها از 5/5 میلی متر کمتر باشد دانه کوتاه گفته می شود .

از نظر تجاری ارزش کمی دارند .

(4) صفات کیفی تعدادی از ارقام صادراتی جهان برنجهای ایران در بازار جهانی موسسه تحقیقات برنج سازمان کشاورزی استان گیلان ،فرحناز فرج زاد ، تیر ماه 1376 صفات کیفی تعدادی از ارقام صادراتی ایران برنجهای ایران در بازار جهانی موسسه تحقیقات برنج سازمان کشاورزی استان گیلان ،فرحناز فرج زاد ، تیر ماه1376 جایگاه برنجهای ایرانی در کنار خارحی برنجهای ایران در بازار جهانی موسسه تحقیقات برنج سازمان کشاورزی استان گیلان ،فرحناز فرج زاد ، تیر ماه1376 ارقام بومی ایران دارای طول متوسط یا کوتاه می باشند ولی شاخص کیفی آنها با ارقام خارجی موجود در بازار تناسب ندارد برنج کیفیت عالی تا 5 درصد خرده مجاز می باشد .

انواع برنج اکرانی جایگاه برنجهای ایران در بازار جهانی ، موسسه تحقیقات برنج سازمان کشاورزی استان گیلان ،فرحناز فرج زاد ، تیر ماه1376 که دارای تنوع ژنتیکی و توان سازگاری بالایی است واریته در ایران از لحاظ طول واندازه ، دوران رشد و سایر خصوصیات طبقه بندی می شوند .

گروه صدری برنجهای محلی هستند .

این گروه دارای شلتوک بلند و باریک نسبتا بلندی دارند طول دانه بیش از 7 میلی متر است این گروه از 150 تا 160 روز متغر بوده و