در کشورهای جهان سوم برنامه ریزی یعنی توسعه شهرها وتوسعه شهرها یعنی برنامه ریزی.
تا این اواخرمنظورنهایی وهدف نهایی برنامه ریزی در کشور ما مثل همه کشورهای جهان سوم یعنی توسعه شهرها.اگر چه این برنامه ریزی به بهای از بین رفتن روستاها ونیمی از جمعیت کشور ما تمام شد غافل ازاینکه توجه به پدیده روستا در غالب هر برنامه ریزی منطقه ای از اولویت و اهمیت خاصی برخورداراست.تهیه طرح هادی روستای نوعی از برنامه ریزی روستایی است که در جهت نیل به اهدافی که براساس آنها میتوان شالوده یک جامعه روستایی متعادل را در غالب منطقه ای به نحوه مطلوب پایه گذاری کرد.به طور کلی طرح هادی روستا عبارت است:از تجدید حیات دوباره روستا با لحاظ ابعاد اقتصادی،اجتماعی، وکالبدی که مورد توجه برنامه ریزان قرار گرفته ومراحل تهیه طرح هادی روستایی درسه مرحله ذیل مورد مطالعه قرارمی گیرد:
مرحله اول:شناخت وارزیابی وضع موجود
مرحله دوم:تجزیه وتحلیل وارائه پیشنهادات
مرحله سوم:ارائه طرح هادی
درطرح حاضرنگارنده بعداز شناخت مختصر از وضع موجود شهرستان مشهدبه شناسایی وضع موجود روستای نغندر می پردازد.این تحقیق با بررسی وتجزیه وتحلیل وضع موجود به ارائه طرح هادی می انجامد.
فصل اول: ویژگیهای طبیعی روستای نغندر
مقدمه
روستا و روستا نشینی در ایران از جایگاه و اهمیت بسیاری برخوردار است .
عدم توجه به فضاهای روستایی ,بی توجهی به توان امکانات تولیدی نواحی روستایی از نظر داده های طبیعی و نیروی انسانی از ویژگیهای این نواحی میباشد.برای رسیدن به توسعه ی ملی ناگزیر به برنامه ریزی و توسعه روستایی میباشیم زیرا عدم برنامه ریزی و توسعه روستایی مشکلات فراوانی را برای سرزمین ملی ایجاد مینماید.
شاید بتوان گفت طرح های هادی روستایی مهمترین و فراگیرترین مداخله در عمران روستاهای کشور است.
پیش درامد این طرح ها از اوایل دهه ی 1360 شروع شد و به تدریج طنین قویترو متوازن تری پیدا کرد.
در اغاز اشتیاق به کاهش نابرابری بین شهر و روستا موجب گردید که بیش از همه به جنبه ی کالبدی (به ویژه اصلاح معابر) پرداخته شود.
اما اندک اندک به مقتضیات و شرایط اجتماعی ,اقتصادی و...
نیز توجه شود و همه ی جانبه نگری در ان فزونی یافت
طرح هادی ضمن انجام بررسی و تحلیل های محیطی ,اجتماعی ,اقتصادی و کالبدی روستا مسائل و مشکلات و کمبود های موجود را شناسایی و قابلیت های بالقوه و بالعمل ان را کشف و در چار چوب اصول علمی و اهداف و سیاستهای کشور برای جمعیت روستا در افق طرح,برنامه ها و پروژه های لازم را در حوزه های مختلف تاسیسات زیر بنایی ,خدمات و امکانات اقتصادی مالی و پشتیبان تولید و رفاهی و اجتماعی ,فرهنگی و ...
ارائه مینماید.
1-1-معرفی اجمالی شهرستان مشهد :
شهرستان مشهد مرکز استان خراسان رضوی ودومین کلان شهر بزرگ مذهبی جهان است که در شمال شرقی کشور ودر طول جغرافیای 59 درجه و4 دقیقه تا 60 درجه و36 دقیقه ودر عرض جغرافیای 35 درجه و43 دقیقه تا37 درجه و8 دقیقه کسترده شده است.این شهرستان ازسمت شمال با شهرستانهای کلات، درگز،واز شمال غرب با شهرستان چناران واز سمت نواحی شرقی به شهرستانهای سرخس وتربت جام،ازنواحی جنوبی با شهرستانهای فریمان وتربت حیدریه ودر نهایت از غرب به نیشابور محدود میشود.مساحت این شهرستان حدود26233 کیلومتر مربع است که این مقدار 75 درصد مساحت استان خراسان را به خود اختصاص داده است.
بلندترین ارتفاعات مشهد ازسطح دریا دررشته کوه بینالود با ارتفاع 3211 متروپست ترین آن در امتداد کشف رود ودر جنوب مشهد با ارتفاع 500 متر از سطح دریا واقع شده است.(منبع:طرح هادی روستای نغندر)
-2-1تقسیمات کشوری مشهد
براساس آخرین تقسیمات کشوری انجام شده این شهرستان دارای 4 بخش(مرکزی، احمدآباد،رضویه وطرقبه) 13 دهستان (تبادکان، طوس، کارده، کنویست،میان ولایت، درزآباد، پیوه ژن، سرجام،ابروان،پایین ولایت،میامی،شاندیز وطرقبه) 616 روستای دارای سکنه و732 آبادی خالی از سکنه می باشد.( منبع:بنیاد مسکن انقلاب اسلامی)
3-1- شناخت وضع موجود روستای نغندر
3-1-1- موقعیت جغرافیایی
طبق آخرین تقسیمات سیاسی روستای نغندر یکی از روستاهای بخش طرقبه ،شاندیز وازتوابع دهستان طرقبه می باشد.موقعیت ریاضی این روستا: 59 درجه و18 دقیقه طول جغرافیای و36 درجه و21 دقیقه عرض جغرافیای قرار گرفته است.ارتفاع این روستا از سطح دریا 1400 متر می باشد.فاصله روستا تا مرکز شهرستان ،شهرمشهد 25 کیلومتروتا مرکزبخش یعنی طرقبه 8 کیلومتروتا مرکز دهستان 8 کیلومتر می باشد.به لحاظ طبیعی روستای نغندر کوهستانی وآب وهوای آن معتدل سرد می باشد.موقعیت نسبی روستای نغندر: به ترتیب ازشمال به پل چهل باره شاندیز،ازجنوب به نصیرآباد،ازشرق به طرف دهنووکاخک بیلدر واز غرب به آبشرون (سمت راست کنگ )منتهی می شود.میانگین هوای منطقه روزانه 3 الی 4 درجه سانتی گراد خنک تراز هوای مشهد می باشد.
(منبع:دهیارنغندر وپاپلی یزدی)
3-2-1- تاریخچه و وجه تمسیه روستا:
نام نغندر از دوکلمه نوغان +دره نشأت گرفته است در گذشته های دور نوغان دره که به منطقه پرورش کرم ابریشم معروف بود که به مرور زمان نام روستا به نغندر تغییریافت.اکنون نیز در روستای نغندر اهالی به پرورش کرم ابریشم می پردازند وبه صورت یک شغل تلقی میشود.(برگرفته از صحبتای آقای ها شمی دهیار نغندر)
3-3-1- تقسیمات کشوری نغندر:
دهستان نغندر دراستان خراسان،شهرمشهد،وشهرستان طرقبه –شاندیزوبخش طرقبه واقع شده است که دارای 200 خانوارو1300 نفر جمعیت می باشد ونوع آبادی مسکونی می باشد.
بانگاهی به نقشه 1 سازمان زمین شناسی می توان گفت تشکیلات زمین شناسی روستای نغندرعمدتا از نوع نهشته های رسوبی تشکیل شده است.این نهشته ها بیشتردردوران چهارم زمین شناسی که از تخریب زمین ساختها تشکیل شده،به وجود آمده است.ارتفاعات روستای نغندر بخشی از زون بینالود را شامل می شود که مجموعه آذزین ودگرگونی این زون که مخصوصا در جنوب وغرب مشهدرهنمون دارد.(منبع:طرح هادی روستای نغندر)
4-1- ویژگیهای اقلیمی منطقه نغندر :
4-1-1- آب وهوا:
درتعریف آب وهوا باید گفت:در آب وهوا یکسری حالات اتمسفری است که با توانایی معمولی خود در روی یک ناحیه معین،شرایط وویژیگیهای معین را برای زیستن وتوزیع نا متناسب موجودات زنده با سازشهای خاص فراهم می آورد.(منبع:رجایی- مهدی-روشها وتکنیکهای تحقیق آب وهواشناسی-1371 )
روستای نغندر به دلیل قرار گیری در منطقه کوهستانی دارای بارندگی خوبی است وکمتر دچار خشکسالی شده است.با توجه به قرارگیری روستا در محدوده کوهستانی دارای زمستانهای سردی می باشد وباعث یخبندانهای شدید وگاهی باعث سرما زدگی محصولات کشاورزی می باشد.(منبع: آقای موسوی شورای روستای نغندر)
برای بررسی وضعیت عمومی آب وهوای روستای نغندر،به دلیل عدم وجود ایستگاه هواشناسی در نزدیکی این روستا،فاصله نه چندان زیادبا مشهد از اطلاعات وآمار ایستگاه هواشناسی سینوپتیک مشهد در دوره آماری سالهای 1385 تا1389 استفاده شده است.که وضعیت پارامترهای اقلیمی آن به شرح ذیل می باشد.
2-4-1 دما:
یکی از عمده ترین واساسی ترین عوامل در تعیین نقش و پراکندگی بقیه عناصر اقلیمی ویکی از شاخص های اصلی درپهنه بندی وطبقه بندی اقلیمی به شمار می رود.علاوه بر آن دما اثرات انکار ناپذیری بر فعالیتهای انسانی وهمچنین فرایندهای طبیعی همچون چرخه آب به جا می گذارد.(منبع:غیور-حسنعلی-1381-ص59 )
بر اساس نتایج به دست آمده از ایستگاه هواشناسی مشهد درسال 1390 درجه حرارت روستای نغندر حدود 5/17 درجه سانتی گراد می باشد.که دی ماه با 5/8 درجه سانتی گراد سرد ترین ماه سال وتیر ماه با 4/28 درجه سانتی گراد گرمترین ماه سال می باشد.
متوسط حداکثر گرمترین ماه سال تیربا 45 درجه سانتی گراد ومتوسط حداقل سردترین ماه سال با 7/3- درجه سانتی گراد در ماه دی بوده است.
حداکثر مطلق درجه حرارت در روستا نغندردر ماه تیربا 2/36 درجه سانتی گراد وحداقل مطلق درجه حرارت در ماه دی با 5/2 درجه سانتی گراد به ثبت رسیده است.(منبع:سازمان هواشناسی سینوپتیک مشهد)
-3-4- 1بارش ورطوبت:
متوسط بارندگی این روستا حدود 7/251 میلی متردر طول سال می باشد در این منطقه بارندگی هامعمولا از اوایل پاییز شروع می شود وتا اواخر بهار ادامه می یابد نوع باران در فصول پاییز وبهار عمدتا به صورت باران ودر فصل زمستان به صورت برف می باشد.
متوسط بارندگی این روستا حدود 7/251 میلی متردر طول سال می باشد در این منطقه بارندگی هامعمولا از اوایل پاییز شروع می شود وتا اواخر بهار ادامه می یابد نوع باران در فصول پاییز وبهار عمدتا به صورت باران ودر فصل زمستان به صورت برف می باشد.
جدول شماره 1:میانگین بارش ماهیانه ایستگاه هواشناسی طرقدردر سال 1390 منبع:نگارنده با توجه به اطلاعات سازمان هوا شناسی سینوپتیک مشهد -1-5-3بادها: از جمله عوامل بسیار مهم در مسائل اقلیمی پارامتر باداست.از آنجا که باد یک پارامتر برداری است ودارای جهت وسرعت می باشد.داده هایی که به صورت تجمعی درهر روز یاهفته یا ماه قرائت می شود نمیتواند چندان مورد استفاده قرار گیرد.
.(منبع:غیور-حسنعلی-1381-ص59 ) به طورکلی شمال شرق کشور در مقیاس سینوپتیکی تحت تاثیر چند جریان عمده قرار دارد: -جریان پرفشارسیبریانی که شامل توده هوای قطبی است واز اواخرفصل پاییزتا اوایل بهار شمال شرق کشور ومنطقه شمال خراسان از جمله مشهدو طرقبه را تحت تا ثیر قرار می دهد.آنتی سیکلون سیبری با توسعه از شمال کشور وارد فضای سنگین برخی ارتفاعات کپه داغ وهزار مسجد ازنتایج آن می باشد.
- علاوه بر جریانهای شمالی وغربی جریانهای موسمی اقیانوس هند وتوده هوای صحرایی نیز منطقه شمال شرق ومشهد راتحت تاثیر قرار داده که یک نوع آب وهوای خاص را به وجود می اورد.با توجه به این موارد روستای نغندر با فاصله 25 کیلومتری در جنوب غرب مشهد به دلیل قرار داشتن در منطقه کوهستانی دارای آب وهوای معتدل وسرد می باشد.(منبع:طرح هادی روستای نغندروهواشناسی مشهد) -5-1- ویژگی منابع آب روستا: یکی از مهمترین علل متروک شدن بسیاری از روستا ها در ایران خشک شدن واز بین رفتن منابع آب آنها ست.
منابع آب روستاهای مناطق خشک ونیمه خشک در گذشته به قنات ها ورودخانه های فصلی ودائمی محدود بوده ولی در سالهای اخیر با پیشرفت تکنیک احداث چاههای عمیق ونیمه عمیق در روستاهای ایران رایج شده است ودر حال حاضر مهمترین منابع آب روستاها راتشکیل می دهد.
با توجه به موارد فوق مهمترین منبع آب شرب روستای نغندر از چشمه وقناتی که در 2 کیلومتری روستا واقع شده تامین می شود.همچنین آب کشاورزی روستا از طریق تعداد 100 چاه عمیق که در فواصل مختلف که بیشتر در داخل باغات می باشد تامین می شود.(منبع:برگرفته از صحبتهای آقای موسوی شورای روستا) رودخانه قنات منبع:نگارنده روستای نغندر دارای 2 حوزه آبریز اصلی: رودخانه کنگ به نغندر ورودخانه خوشرود می باشد که دارای پلاکهای ثبتی (66 وغیره) می باشد وحوزه های فرعی زیادی است: حوزه آبریز بازخا نی به ارچنگ ،که از ابرده وشاندیز یکی می شود وبه پل چل بازه می خورد.دارای 20 تا 25 قنات است.
7 یا8 قنات (رودخانه خوش رود) 5 تا (کلاته باز خانی) 4 تا قنات (کلاته زیرین) 3 قنات (کلاته عبدل) که این قنات ها به صورت شخصی وخرده مالکی می باشند.(منبع: بر گرفته از صحبتهای آقای موسوی شورای روستا) 6-1- ویژگیهای منابع خاک منطقه خاکهای شهر طرقبه به طور عمده از نوع مخروط افکنه های آبرفتی است که قابلیت متوسطی برای توسعه درختکاری دارد.
7-1- ویژگیهای پوشش گیاهی منطقه پوشش گیاهی کوهستان نغندراز علفزارها وبوته های درختی مثمر وغیر مثمر رادر خود شکل می دهد وباعث ایجاد حیات وزیست گیاهی وحیات وحش جانوری در بطن خود شکل داده روان آبهای ناشی از بارش برف در دره ها ورودخانه های نغندر باعث شکل گیری باغداری ودرختان مثمر در بستر این کوهستان شده است.وهمچنین فاقد جنگل می باشد(منبع:طرح هادی نغندروبرگرفته از صحبتای شورای شهر آقای موسوی) منبع:نگارنده باغات زمینهای کشاورزی -2فصل دوم:ویژگیهای جمعیتی روستای نغندر مقدمه: واضح ترین نوع سنجش در جمعیت شناسی شمارش ساده تعدادافراد جمعیت است.اما دانستن رقم کل جمعیت یک سرزمین به تنهای کافی نیست وباید رابطه ای میان این رقم وبعضی عوامل دیگر مثلا تعداد خانوار برقرار کرد که بدین ترتیب بعد خانوار به دست می آید.در واقع یکی از پارامتر های جمعیتی که چگونگی رشد جمعیت نیاز به مسکن وغیره را نشان می دهد بعد خانوار است.این رقم حاصل نسبت جمعیت یک روستا به تعداد خانوار همان روستا می باشد.به طور کلی علل کاهش جمعیت در روستای نغندرمیتواند مهاجرت جوانان جویای کار به شهرستان مشهدو شهر های بزرگ دیگر وتشکیل زندگی در این شهرها می باشد.
1-2ترکیب جنسی وسنی روستا دررابطه با اختلاف وتعیین نقش جنس زن ومرددر اجتماع واقتصادیک منطقه مطالعه نسبت آنها به یکدیگرمورد علاقه هر جغرافیدان جمعیت است.نسبت جنسی نشان دهنده شرایط اجتماعی- اقتصادی حاکم بر هر سرزمین وابزار مفیدی از نقطه نظر تجزیه وتحلیل هر منطقه است.
1-1-2- تعداد جمعیت روستای نغندر جمعیت این روستا درحدود 3000 نفر می باشد که به علت نارسایی در حوزه اشتغال هم اکنون بیش از 200خانوارساکن نیستند.( حدود جمعیت هم اکنون 1300 نفر می باشد) 1-2-2-تراکم جمعیت: تراکم نسبی جمعیت تراکم نسبی = کل جمعیت ÷ وسعت منطقه به(کیلومتر مربع) = تراکم نسبی تراکم بیولوژیکی جمعیت تراکم بیولوژیکی =کل جمعیت ÷ اراضی