دانلود مقاله پتانسیلها و محدودیتهای اقلیمی استان خراسان رضوی- شهرستان نیشابور

بر اساس برآورد سال 1383 شهرستان نیشابور دارای جمعیت 441194 نفرمی باشد که از این تعداد 194134نفر در مناطق شهری و 247060 نفر در مناطق روستایی ساکنند.

مساحت این شهرستان 9308 کیلومتر مربع و در مدارهای جغرافیایی 58 درجه و 48 دقیقه طول شرقی و 36 درجه و 16 دقیقه عرض شمالی واقع شده است.

ارتفاع تربت حیدریه از سطح دریا 1520 مترمی باشد.

نیشابوراز شهرستانهای کهن ایران است.

شاپور اول فرزند ارشسر در محل کنونی نیشابور شهر نپوه شاهپور(کار نیک شاپور) را بنا نهاد.

امام هشتم (ع) چون به نیشابور رسیدند مورد استقبال بی نظیری قرار گرفتند.

در عصر سامانیان پایتخت از نیشابور به بخارا انتقال یافت.
مهمترین ابنیه تاریخی این شهرستان : بارگاه امام زاده محمد محروق, آرامگاه حکیم عمر خیام, آرامگاه عطار , مسجد جامع نیشابور .

آرامگاه کمال الملک نقاش می باشد.
شهرستان نیشابور از شش بخش مرکزی، تحت جلگه ، طاغنکوه ، زبرخان ، سرولایت و میان جلگه تشکیل شده است.
به طور کلی کشاورزی و دامداری از گذشته های دور در این شهرستان رونق داشته است و شغل عمده مردم این ناحیه را تشکیل می دهد.
مجموع کل زمینهای کشاورزی این شهرستان 252192 هکتار می باشد و محصولاتی چون : غلات، پنبه، باقالا و حبوبات و انواع میوه و صیفی جات , فراورده های دامی و معادن نمک , فیروزه و کارخانجات قند و پنبه پاک کنی دارای اهمیت می باشد.

مهمترین منابع آبهای سطحی این شهرستان عموما فصلی و کم آب می باشند و دو دسته می باشند: رودهایی که از دامنه جنوبی بینالود سرچشمه می گیرند و دیگر رودهایی که از ارتفاعات جنوبی به خصوص کوه سرخ می باشد که معروفترین این رودها کال شور است.
آب و هوای این شهرستان در دامنه ها نسبتا معتدل و در نواحی پست به تدریج بر میزان گرما و خشکی هوا افزوده می شود.

مهمترین ارتفاعات منطقه نیز رشته کوه بینالود می باشد.




تغییرات ماهیانه دما در شهرستان نیشابور
اطلاعات مربوط به تغییرات پارامتر های دمای هوا در طول ماههای مختلف سال در نیشابور طی دوره آماری بلندمدت 1384-1370 بررسی شده است .

این آمار شامل میانگین دمای حداقل–میانگین حداکثر دما – میانگین ماهیانه دما – حداقل و حداکثر مطلق دما می باشد.

میانگین دمای حداقل
مطالعه میانگین حداقل دمای هوا در ماههای مختلف سال نشان می دهد که کمترین مقدار این پارامتر به میزا ن 5/2- درجه سانتیگراد در دی ماه بوده که به عنوان سردترین ماه سال در نیشابور می باشد.

.میانگین حداقل دما در بهمن ماه 3/2- درجه سانتیگراد و در اسفند 6/0 در جه سانتیگراد می باشد.

بیشترین مقدار دمای حداقل در تیر ماه بوده که 17 درجه سانتیگراد محاسبه گردیده است.

میانگین سالانه حداقل دمای هوای نیشابور7/6 درجه سانتیگراد است.

میانگین دمای حداکثر
بررسی میانگین حداکثرهای دمای هوای نیشابور نشان می دهد که کمترین مقدار این متغیر6/8 درجه سانتیگراد است که در ماههای دی وبهمن بوده و بیشترین مقدار در تیر ماه 4/34 درجه سانتیگراد می باشد.

میانگین سالانه حداکثرهای دمای هوای نیشابور 8/21درجه سانتیگراد می باشد.

میانگین ماهیانه دما
میانگین ماهیانه دما در حقیقت وضعیت کلی دمای هوای ماهانه هر نقطه را نشان می دهد.

میانگین ماهیانه دمای هوای نیشابور درماه دی 3 درجه سانتیگراداست که حداقل این مقدار در طول سال می باشد ودر ماههای بهمن واسفند 1/3 و9/6 درجه سانتیگراداست .

میانگین سالانه دمای هوای نیشابور برابر 3/14 درجه سانتیگراد می باشد مقادیر متوسط دمای هوا ی نیشابوردر جدول 1 درج گردیده است .

.

حداقل مطلق دما
حداقل و حداکثر مطلق دما در طول دوره آماری نیشابور درجدول متغیرهای اقلیمی آمده است .

بررسی آماری نشان می دهد که کمترین دمای ثبت شده دراین شهرستان6/17- درجه سانتیگراد درنهم بهمن 1370 بوده است .حداقل مطلق دما دردی 13- ودر ماه اسفند 8/15- درجه سانتیگراد بوده است.

حداکثر مطلق دما
بررسی حداکثر مطلق دما ی هوای نیشابور نشان می دهد که بیشترین دمای ثبت شده 8/42 درجه سانتیگراد دربیست وسوم مرداد 1383 به وقوع پیوسته است .

مقادیر مربوط به حداقل و حداکثر دمای هوای نیشابور در جدول 1 درج گردیده است.

وجود 4/60 درجه سانتیگراد اختلاف بین حداقل و حداکثر مطلق درجه حرارت نشان دهنده اهمیت این پارامتر در برنامه ریزیهای کشاورزی و توسعه ای می باشد.رژیم دمایی نیشابور طی نمودار هایی نشان داده شده است.

شکل 4 .

نمودار تغبیرات دمای حداکثر و حداقل مطلق دمای نیشابور طی دوره آماری تغییرات فصلی دمای هوای نیشابور اطلاعات مربوط به دمای فصل های مختلف استان خراسان رضوی ونیشابور در جدول مندرج گردیده است.

بررسی این جدول نشان می دهدکه میانگین دمای هوای نیشابور در بهار 5/17 درجه سانتیگراد و مقدار این پارامتر در فصل تابستان 2/24 و پاییز9/10 به ترتیب درجه سانتیگراد می باشد و میانگین دمای هوا در سردترین فصل سال یعنی زمستان 3/4 درجه سانتیگراد بوده است .

مجموع واحدهای حرارتی ماهانه (درجه روز Growing Degree Day ) مجموع واحدهای حراتی فعال (GDD>0) مجموع واحدهای حرارتی فعال( مجموع درجه روزهای بیشتر از صفر درجه سانتیگراد) نیشابور طی دوره آماری 84-1370 محاسبه شده است.

بیشترین وکمترین مقدار آن به ترتیب متعلق به تیر ماه به میزان 1/801 درجه ودی ماه به میزان1/106 درجه می باشد.

مجموع واحدهای حرارتی فعال و موثر ماهانه نیشابور در جدول 1 درج گردیده است .

مجموع واحدهای حرارتی فعال سالانه نیشابور 2/5296 درجه سانتیگراداست.

مجموع واحدهای حرار تی موثر (5GDD> ) مجموع واحد های حرارتی موثر( مجموع درجه روزهای بیشتر از پنج درجه سانتیگراد ) نیشابور طی ماههای سال محاسبه گردیده است .بیشترین مقدار این پارامتر به تیر ماه به میزان 1/646 درجه وکمترین مقدار آن به دی ماه به مقدار 6/20 درجه متعلق می باشد .

مجموع واحدهای حرارتی موثر سالانه نیشابور 3/3660 درجه است.

شکل 5 .

تغییرات ماهانه مجموع درجات حرارتی فعال و موثرنیشابور تعداد روزهای توام با یخبندان بررسی آمار مربوط به روز های یخبندان نیشابور نشان می دهد که فراوانی یخبندانها در دی ماه با 7/22 روز بیشترین مقدار در طول سال می باشد وپس از آن بهمن ماه با 5/22 روز و آذر با9/17 روز می باشند.

مقدار این پارامتر در اسفند ماه 14 روز و در آبان 9/5 , فروردین4/3روزو درمهر 5/1 روز بوده است.

تعداد روزهای یخبندان در کل سال در نیشابور 1/88 روز می باشد.

شکل 6 .

تعداد روزهای یخبندان ماهانه درنیشابور دوره آماری (1384-1370) الف- یخبندان زودرس پائیزه بررسی آمار وقوع اولین یخبندان پائیزه در شهرستان نیشابور در طول 14 سالی که ایستگاه هواشناسی در آن شهر مشغول به کار بوده است نشان می دهد که زودترین تاریخ وقوع یخبندان در آن شهر روز 12 مهر سال 1375 و دیرترین تاریخ وقوع یخبندان مربوط به روز27 آبان سال 1381 می باشد.

بهترین توزیع آماری که بر داده های یخبندان این شهر برازش یافته توزیع لگ نرمال می باشد.

براساس این توزیع و نیز با توجه به جدول تجزیه آماری و محاسبه احتمال تجربی مشخص می گردد که روز 18 مهر تاریخی است که با ریسک 25/0 اولین یخبندان پائیزه در این شهر به وقوع می پیوندد.

بنابراین توصیه می شود که کشاورزان منطقه می بایست فعالیتهای زراعی خویش را به نحوی تنظیم نمایند که حداکثر تا روز 18 مهر محصولات جالیزی و سایر محصولاتی که در خطر سرمابری هستند از مزرعه جمع آوری و در فضای بسته انبار گردد.

شکل 3 بهترین توزیع آماری و همچنین جدول شماره 2 تحلیل آماری داده های دمای حداقل این شهر را نشان می دهد.

جدول 2.

تجزیه و تحلیل داده های مربوط به اولین یخبندان پائیزه شکل 7.

توزیع آماری تاریخ اولین وقوع یخبندان پائیزه ب -یخبندان دیررس بهاره بررسی آمار وقوع آخرین یخبندان بهاره در شهرستان نیشابور در طول 14 سال فعالیت ایستگاه هواشناسی در آن شهر نشان می دهد که زودترین تاریخ آخرین یخبندان بهاره مربوط به روز 30 اسفند سال1379 و دیرترین تاریخ وقوع آخرین یخبندان دیررس بهاره مربوط به روز 16 اردیبهشت سال1370می باشد.

بهترین توزیع آماری که بر داده های یخبندان دیررس بهاره این شهر برازش یافته توزیع لوگ نرمال می باشد.

براساس این توزیع و نیز با توجه به جدول تجزیه آماری و محاسبه احتمال تجربی مشخص می گردد که روز 26 فروردین تاریخی است که با ریسک 25 درصد آخرین یخبندان بهاره در این شهر خاتمه می یابد.

بنابراین توصیه می شود که جهت احداث باغات میوه به خصوص بادام، از گونه هایی استفاده گردد که تاریخ ریزش شکوفه ها و تشکیل میوه در آنها با بعد از تاریخ 26 فروردین مصادف شود استفاده از ارقام دیرگل در این شهرستان توصیه می گردد.

جدول 3.

تجزیه و تحلیل داده های مربوط به آخرین یخبندان بهاره شکل 8.

.توزیع آماری تاریخ آخرین وقوع یخبندان بهاره وضعیت رطوبت نسبی هوا در نیشابور مطالعه تغییرات پارامترهای نم نسبی هوای نیشابور نشان می دهد که درماههای سرد که ریزش های جوی در منطقه افزایش می یابد رطوبت هوا نیز افزایش می یابد .

میانگین سالانه نم نسبی هوای نیشابور 49 درصد محاسبه گردیده است.

ماههای دی وبهمن با متوسط 68 درصد رطوبت نسبی بیشترین مقدار و در ماههای مرداد و شهریور با متوسط 30 درصد کمترین میزان نم نسبی هوا را داشته اند .

مطالعه میانگین حداکثرهای نم نسبی هوای نیشابور بیانگر آنست که بیشترین مقدار این پارامتر به میزان 90درصد به ماههای دی و بهمن وکمترین آن به میزان 45 درصد به مردادماه تعلق دارد.

میانگین سالانه حداکثر های نم نسبی هوای نیشابور 70 درصد است.

بررسی میانگین حداقل های نم نسبی هوای این شهر نشان می دهد که بیشترین مقدار این پارامتر به میزان 46درصد به ماههای دی و بهمن و کمترین آن به میزان 14 درصد در شهریور ماه می باشد.

میانگین سالانه حداقل های نم نسبی هوای نیشابور برابر 28 درصد است.

رژیم رطوبتی نیشابور در شکل زیر نشان داده شده است.

شکل 9 .

تغییرات ماهانه رطوبت نسبی هوای نیشابور دوره آماری بارندگیهای نیشابور بررسی آمار بارندگیهای دوره آماری 1384-1370 نیشابور نشان می دهد که اسفند با 7/43 میلیمتر پر بارانترین و مرداد با 3/0 میلیمتر کم بارانترین ماه سال می باشد.

میانگین ماهیانه بارندگی نیشابور در فرورین 5/39 , در اردیبهشت 2/25 میلیمتر است .در تابستان ریز ش های جوی به طور قابل ملاحظه ای کاهش می یابند و مقدارمیانگین بارندگی در تیر به 1/1 میلیمتر است .

با شروع فصل پاییز بر مقدار بارندگیها افزوده شده و در زمستان به بیشترین مقدار خود می رسد .

میانگین بارندگی سالانه نیشابور طی دوره آماری 6/234 میلیمتر با انحراف معیار8/83 و ضریب تغییرات 36 درصد بوده است.

در طول دوره آماری ، سال1378 با 9/115 میلیمتر کمترین مقدار نزولات جوی و سال 1371 با 5/394 میلیمتر بیشترین مقدار بارش سالانه را به خود اختصاص داده اند.

تفاوت 6/278 میلیمتر بین حداکثر و حداقل بارش سالانه با توجه به میانگین 6/234 میلیمتر بارش سالانه، عددی در خور توجه است.

رژیم بارندگی نیشابور طی نمودار هایی نشان داده شده است.

تغییرات مجموع بارندگی سالانه دوره آماری به انضمام میانگین متحرک 5 ساله ترسیم شده است.

همانگونه که در این شکل مشاهده می گردد بارندگی سالانه نیشابور دارای روند خاصی نمی باشد .

شکل 10 .

میانگین بارندگی ماهانه در نیشابور دوره آماری (1384-1370) شکل 11 .

نمودار بارندگی دوره آماری و میانگین متحرک آن حد اکثر بارندگیهای روزانه براساس آمار طولانی مدت نیشابور حداکثر بارندگی 24 ساعته این شهر 36 میلیمتر بوده است که درآذر ماه رخ داده است و علاوه بر آن بارندگی 24 ساعته به میزان 7/31 میلیمترنیز در بهمن ماه نیز به ثبت رسیده است .

در این شهر 6/7 روز از سال دارای بارندگی بیش از 10 میلیمتر ، 3/15 روز از سال توام با بارندگی بیشتر از 5 میلیمتر و 35 روز از سال همراه با بارندگی بیشتر از یک میلیمتر است.

شکل 12 .

نمودار حداکثر بارندگی 24 ساعته نیشابور طی دوره آماری بارندگیهای فصلی آمارو محاسبا ت بارندگیهای فصلی شهر نیشابور نشان می دهد که از کل بارندگیهای سالانه نیشابور که برابر 6/ 234 میلیمتر است .

2/73 میلیمتر آن در بهار , 2/2 میلیمتر در تابستان, 6/44 میلیمتر آن در پاییز و 6/114 میلیمتر در زمستان ریزش می نماید.

یعنی بارندگیهای سالانه در بهار31 % , در تابستان 1%, در پاییز19% ودر زمستان 49 % رخ می دهد.

شکل 13.

.نمودار درصد بارندگی فصلی نیشابور بارش موثر در نیشابور محاسبه بارش موثرنیشابور با استفاده از روش سرویس حفاظت خاک ایالات متحده و نرم افزار Cropwet در ماههای مختلف سال انجام گردیده است .

بیشترین بارش موثر در اسفند ماه به میزان 6/40 میلیمتر و مقدار آن درمرداد ماه 3/0 محاسبه شده است .

اطلاعات مربوط به بارش موثر ماهانه در جدول درج گردیده است.

میانگین بارش موثر سالانه نیشابور طی دوره آماری 2/222 میلیمتر برآورد گردیده است .

شکل 14 .

میانگین بارندگی ماهانه و بارش موثر در نیشابوردوره آماری (1384-1370) بررسی وضعیت خشکسالیهای نیشابور طی دوره آماری وضعیت خشکسالیهای نیشابور از سال 1371 لغایت 1385 با استفاده از سریهای زمانی یک ماهه و دوازده ماهه شاخص SPI (Standard precipitation Index) محاسبه و بررسی شده و نتایج حاصل